رفتارشناسی تغییرات زمانی- مکانی پرارتفاع جنب‌حاره و تاثیر آن در تشدید وقوع خشکسالی‌ها؛ با تاکید بر مدیریت واکنش‌های سیستم‌های روستایی

            سیستم‌های ‌آب و هوایی، سیستم‌هایی پیچیده و در عین حال سازمان یافته به شمار می‌روند. چرا که تابع رفتاری تصادفی در مکان‌ها و سال‌های مختلف است، در این راستا، سیستم پرارتفاع جنب حاره با جابه جایی در محل قرارگیری خود در سال‌های مختلف، وقایع محیطی گاه منظم و گاه تصادفی (خشکسالی یا ترسالی و...) را در یک منطقه به وجود می‌آورند. این وقایع محیطی، در سطوح مختلفی از تعادل، آستانه و مخاطرات جای می‌گیرند. در این نوشتار در پاسخ به این موضوع، یعنی شناسایی رفتار سیستم‌های پرارتفاع جنب حاره از تعادل تا مخاطرات، تلاش شد در قالب تفکری سیستمی، این روند، شناسایی و مورد ارزیابی قرار گیرد. از آنجا که در رفتارشناسی سیستم‌های آب و هوایی، برهم کنش مطالعات کمّی و کیفی ضروری است. بدین منظور روش تحقیق در این مطالعه از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود؛ در روش تحقیق آماری، داده‌های دریافت شده سطح فشار 500 هکتوپاسکال طی دوره آماری 1948-2018 و داده‌های بارش ماهانه 84 ایستگاه سینوپتیک هواشناسی، دریافت و مورد تحلیل قرار گرفت. در گام بعد نتایج آماری بدست آمده از سیستم پرارتفاع، براساس مفاهیم  تعادل، آستانه‌ها یا فرین، مخاطرات و بلایا در بررسی واکنش‌های نواحی روستایی از نظر سازگاری و کاهش مخاطرات مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در طی دوره زمانی مورد مطالعه، بیرونی‌ترین پربند تاثیرگذار بر روی ایران به عنوان معرف گسترش حد شمالی پرارتفاع جنب‌حاره، از چندین سطح تعادل به ویژه تعادل ایستا، یکنواخت لحظه‌ای، دینامیک و فراپایدار پیروی کرده است و در برخی سال‌ها با اثر آستانه‌ای یا فرین، مواجه شده است. این فرین‌ها بیانگر تهدیدی بر شروع مخاطرات محیطی می‌تواند باشد. که در صورت رفتارشناسی آب و هوا همگام با رفتارشناسی سیستم‌های روستایی و به کارگیری شیوه‌های مدیریت فعال می‌توان آسیب‌های احتمالی آن بر نواحی روستایی را کاهش داد و درجه سازگاری نواحی روستایی را ارتقا داد.

کلیدواژه ها:

سیستم های آب و هوایی ، خشکسالی ، رفتارشناسی ، سیستم های روستایی ، مخاطرات محیطی