بررسی و تحلیل تاریخی نقش اندﻳﺸﮥ مصلحت‌گرایی در ﻏﻠﺒﮥ نظام خلافت بر نظام امامت در شکل‌گیری و ادارﮤ دولت اسلامی از سال 11تا13ق

رحلت پیامبر اسلام(ص) نقطه‌عطفی در تاریخ اسلام بود و در ساختار ادارﮤ جاﻣﻌﮥ اسلامی، سرآغاز شکل‌گیری نظام سیاسی جدیدی شد. دولت نوپای اسلامی برای اداﻣﮥ حیات خود، با دو راهبرد خلافت و امامت مواجه شد. طرفداران هرکدام از این دو راهبرد، اندﻳﺸﮥ خود را مستحق رهبری ادارﮤ حکومت اسلامی می‌دانستند. اجتماع سقیفه در حالی زﻣﻴﻨﮥ ﻏﻠﺒﮥ نظام خلافت بر امامت را فراهم کرد که طرفداران امامت ضمن باور بر نصب امام، نظرﻳﮥ خلافت را رد کردند و آن را فاقد مشروعیت دانستند؛ اما درنهایت، در چارچوب اندﻳﺸﮥ مصلحت‌گرایی، همراه با جریان‌های سیاسی مدینه، به نظام خلافت تن دادند. این مقاله به شیوﮤ کیفی و به روش توصیفی‌تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی تدوین شده و هدف اصلی آن، تبیین و تحلیل تاریخی نقش اندﻳﺸﮥ مصلحت‌گرایی در شکل‌گیری و مقبولیت نظام خلافت است. پرسش اصلی پژوهش این است که اندﻳﺸﮥ مصلحت‌گرایی در شکل‌گیری نظام خلافت در سقیفه و اقدامات خلیفه نخست اسلامی چه نقشی داشته و پیامدهای حاکم‌شدن این اندیشه در دورﮤ خلیفه نخست و پس از آن چه بوده است. براساس یافته‌های این پژوهش که با استناد به منابع اصلی تاریخ اسلام صورت گرفته، در اجتماع سقیفه، اندﻳﺸﮥ مصلحت‌گرایی در ﻏﻠﺒﮥ نظام سیاسی مبتنی‌بر خلافت بر نظام امامت نقش اساسی داشته است؛ همچنین در طول دورﮤ پیشوایی خلیفه نخست، تبیین‌کنندﮤ راهبردهای خلیفه در ادارﮤ دولت اسلامی بوده است.

کلیدواژه ها:

دولت اسلامی ، سقیفه بنی‌ساعده ، مصلحت‌گرایی ، خلافت ، امامت