بررسی وضعیت نهادهای قدرت، ناشران و آثار ترجمه شده و تألیفی برگزیده در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در ایران: مورد پژوهی سال‌های 1340-1357

نهادهای قدرت در هر جامعه‌ای همواره درصدد کنترل و هدایت نظام ادبی کشور خویش بوده‌اند و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. به لطف ترجمه‌های بسیاری که از آثار کودک و نوجوان طیّ دهۀ 40 و 50 شمسی وارد بازار ایران شدند، نهادهایی برای ارزیابی و هدایت تولیدات آنها تأسیس شدند. در میان شیوه‌های مختلف نظارتیِ نهادها، سیاست اهدای جوایز مؤثرترین بوده که مستقیماً بر بازار، صنعت نشر و ترجمه و نظام آموزشی کودک و نوجوان تأثیر می‌گذارد و علی‌رغم اهمّیّت، کمتر مورد پژوهش قرارگرفته است. این نوشتار به بررسی تأثیر سیاست مذکور بر تولید آثار ترجمه و تألیف کودک و نوجوان طیّ دو دهۀ نخست فعّالیّتشان می‌پردازد. فهرستی از آثار برگزیدۀ سال‌های 1340 تا 1357 از دو منبع جامع «برگ‌های ماندگار» (زاهدشکرآبی، 1392) و «پایگاه  کتابخانه ملّی ایران» استخراج شدند. سپس، با نرم‌افزار «SPSS» نهادهای فعّال، تعداد و نوع آثار برگزیده و ناشران برجسته این دوره مشخص گشتند. با تحلیل گفتمان، مضمون اصلی هر یک از آثار برگزیده شناسایی و مقایسه شدند. اجماع نتایج کمّی و کیفی نشان داد که نهادها با تخصیص بیشتر جوایز خود به آثار تألیفی (60.6%)، داستانی و آثاری که مضامین خاص داشتند، عرضه‌کنندگان و بازار را به سمت تولید چنین آثاری سوق داده‌اند. مشترک بودن مضامین آثار برگزیده نیز اثبات کرد که سیاست اهدای جوایزِ نهادها سوگیری ایدئولوژیک داشته است.

کلیدواژه ها:

ادبیّات کودکان و نوجوانان ، ترجمه ، جایزه ، نهاد ، ایدئولوژی