بررسی پدیده بینامتنیت قرآنی در اشعار «علی بن عیسی إربلی»

قرآن کریم یکی از حوزه‌های فعال و پردامنة مطالعات ادبی و زبان‌شناختی است که محققان بسیاری بدان تمایل پیدا کرده‌اند. یکی از زمینه‌های مطرح در این خصوص، نگاه «بینامتنیت» به این کتاب آسمانی است. بینامتنیت یکی از پدیده‌های زبان است که به روابط بین متون پرداخته است و هر متنی را خوانشی از متون دیگر می‌داند. میراث دینی یکی از مهم‌ترین مراجع الهام شاعران و نویسندگان از دیرباز بوده است و قرآن کریم در رأس این میراث دینی قرار دارد و شاعران شیعه از این میراث، بیش از سایر شاعران الهام گرفته‌اند. علی بن عیسی اربلی از شاعران بزرگ و محدثان برجسته شیعه و نیز از بزرگان علمای امامیه و صاحب اثر گرانقدر کشف الغمه است که از این امر مستثنی نبوده است. بنابراین، بررسی و تبیین وام‌گیری این شاعر برجسته شیعه از قرآن کریم با روش توصیفی‌تحلیلی از اهداف مقاله حاضر است. از مهم‌ترین نتایج پژوهش، این حقیقت است که إربلی در اشعار خود به واژگان و مضامین قرآنی و ساختارهای دستوری قرآن اهتمام فراوانی داشته است و بین اشعار او و قرآن کریم روابط بینامتنی مختلفی روی داده است؛ بدین صورت که گاه واژگان و الفاظ قرآنی و گاهی عبارت‌ها و ترکیب‌های قرآنی را به‌کار برده و گاهی به حوادث و شخصیت‌های قرآنی اشاره داشته و گاهی نیز تنها، مضمون آیه را در نظر داشته است. ایشان در مواردی معدود نیز به ساختار دستوری آیه توجه کرده است تا این حقیقت را به اثبات برساند که شاعران مسلمان و بخصوص شیعه، پیوندی ناگسستنی با قرآن دارند و از آیات قرآنی برای قداست‌بخشیدن به اشعار خویش و نیز غنای ساختاری و معنایی آن بهره فراوان برده‌اند.  

کلیدواژه ها:

بینامتنیت ، إربلی ، بینامتنیت قرآنی ، شاعر شیعه