مرور آسیب‏شناسانه رویکرد تفکیکی در تعلیم و تربیت در ایران

هدف پژوهش حاضر پاسخ‌گویی به این سؤال است که نگاه تفکیکی به مقوله تربیت، ممکن است چه آسیب‏هایی برای جامعه ایران اسلامی به‌دنبال داشته باشد. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و روش گردآوری اطلاعات نیز، اسنادی است. اسناد که شامل کتاب‏ها و مقالات مربوط به موضوع پژوهش به‌شیوه موضوعی است، استخراج و در بحث به آن‌ها استناد شده است. براساس یافته‏های این پژوهش، تفکیک این دو امر واحد به دو جریان متمایز مانند آموزش و پرورش یا تعلیم و تربیت، مشکلات نظری و عملی فراوانی را به‌وجود می‏آورد. نگاه تفکیکی، این تصور نادرست را در اذهان کارگزاران نظام تربیت ایجاد می‏کند که کار مدرسه و نظام تربیت رسمی و عمومی در عمل شامل دو فعالیت متفاوت و متمایز است. این تلقی منجر به گسست فعالیت‏های تربیتی شده و نوعی دوگانگی در فعالیت‏ها، برنامه‏ها، سازوکارها و ناکارآمدی نظام و مدرسه می‏شود که درنهایت نبود انسجام و وحدت در هویت و شخصیت دانش‏آموزان را در پی خواهد داشت. گسترش بحث و جدل درخصوص تقدم تربیت بر تعلیم ـ که حاصل این نگاه نامیمون است ـ نیز باعث هدر رفت تلاش‏ها و سرمایه‏ها می‏شود. همچنین مسئولیت‏پذیر نبودن معلمان در ایفای نقش تربیتی خود و کنکور و تمرکز بر نقش محوری آموزش در فرایندها و فعالیت‏های مدرسه از دیگر پیامدهای این نگاه تفکیکی است. درمجموع تفکیک این دو مقوله از هم، افرادی را به جامعه اسلامی تحویل می‏دهد که اگر چه ممکن  است به ابعاد شناختی و مهارتی ارزش‏های دینی و اخلاقی دست یابند، اما به حیطه نگرش‌ها و ارزش‏ها ـ که عالی‏ترین هدف هر نظام تربیتی است ـ دست نخواهند یافت. به‌عبارت بهتر، این افراد ممکن است مناسک دین خود را بشناسند و نسبت به اجرای آن‌ها نیز پایبند باشند، اما تا وقتی دین‌داری در این افراد به نگرش و ارزش بدل نشود، آثار آن در زندگی فردی و جامعه دینی افراد ساری و جاری نخواهد شد.

کلیدواژه ها:

تربیت ، آموزش و پرورش ، تعلیم و تربیت ، ارزش های دینی و اخلاقی ، برنامه درسی پنهان