اِنگاشت فرهنگ برنامه‌ریزی: تأثیر چارچوب شناختی برنامه‌ریزان بر کاربست برنامه‌ریزی فضایی

آیا می­توان تفاوت­هایی که در نحوه تأثیرگذاری برنامه­ریزان بر توسعه شهری و منطقه­ای در سیستم­های برنامه­ریزی مختلف وجود دارد را ناشی از «فرهنگ­های برنامه­ریزی» متفاوت دانست؟ با دریافت فرهنگ برنامه­ریزی به‌مثابه یک سیستم فرهنگی، تصمیم­ها و داوری­های برنامه­ریزان متأثر از چارچوب­های شناختی فردی و جمعی مشترکی است که نمایانگر «دی‌ان‌ای فرهنگی» خاص خود آنها بوده و برنامه­ریزان به‌واسطه آن، بَستر برنامه­ریزی را درک می­کنند. مقاله حاضر با سرآغاز چنین پیش­گزاره­ای، به دنبال پیشنهاد اِنگاشت فرهنگ برنامه­ریزی به­عنوان رهیافتی مناسب برای بازجُست و رمزگشایی از دی‌ان‌ای فرهنگی و نقش فرهنگ در برنامه­ریزی فضایی است. کشف روابط عِلی موضوع پژوهش یعنی برنامه­ریزی فضایی و به­کارگیری انگاشت فرهنگ برنامه­ریزی برای واکاوی آن، چارچوب اساسی مقاله را تشکیل می­دهد که نشان از تبیینی بودن مقاله دارد و با توجه به کشف عرصه­هایِ ناشناخته­ِ واجد نقش در رفتار برنامه­ریزان دارای ماهیت اکتشافی نیز هست. هدف اصلی چنین بازجُستی، اجتناب از اِنگاشت­پردازی تقلیل­گرایانه از سیستم برنامه­ریزی و منفعل دانستن برنامه­ریزان از تفسیر و بازتفسیر قواعد و هنجارها در قالب انگیزه­های فردی و جمعی است. این مقاله به دنبال تدوین روش تجویزی برای برنامه­ریزی نیست، بلکه در پیِ کسب درکی علمی-اجتماعی از ساختار و پویایی­های «چارچوب‌ شناختی» است که این مهم به‌نوبه خود می­تواند مبنایی برای بَسط رویکردهای نظری برنامه­ریزی فضایی شود. به‌منظور فهم چگونگی بَرساخت کاربست­ها و تصمیم­های برنامه‌ریزی در برهمکنش چارچوب­های فردی و جمعی برنامه­ریزان در یک بستر مبتنی بر فرهنگ، مقاله حاضر بازبینی کلی از توسعه اشکال متفاوت چارچوب ‌شناختی در برنامه­ریزی فضایی را ارائه می­دهد.

کلیدواژه ها:

فرهنگ برنامه‌ریزی ، چارچوب شناختی ، برنامه‌ریزی فضایی ، برنامه‌ریزان ، زمینه فرهنگی