ژئوشیمی و اسپکتروسکوپی رامان آگات های سه قلعه، شمال‌غرب بیرجند (ایران مرکزی)

آگات­‌های منطقه سه‌­قلعه در 120 کیلومتری شمال‌غرب بیرجند واقع‌شده است و بخشی از پهنه ساختاری ایران مرکزی محسوب می­‌شوند. این آگات­‌ها اغلب از نوع ژئود به رنگ­‌های سفید، سبز و زرد (با قطر کمتر از 20 سانتی‌­متر) بوده و در سنگ­‌های آتشفشانی از نوع توف، بازالت و آندزیت به سن ائوسن تا الیگوسن مشاهده ­می­‌شوند. مشاهدات میکروسکوپ پلاریزان و اسپکتروسکوپی رامان آشکار‌کرد که آگات‌­های منطقه سه­‌قلعه اساساً از لایه­‌های کلسدونی، موگانیت (با پیک cm-1 501) و کوارتزین (با پیک cm-1 464) تشکیل شده‌­اند. وجود موگانیت و کوارتزین در این نمونه­‌ها بیانگر تشکیل آگات­‌ها در محیط خشک و غنی از مواد قلیایی و سولفات است که این امر با همراهی کلسیت در آنها تأیید می­‌شود. نتایج تجزیه ژئوشیمیایی این آگات‌­ها نشان می­‌دهد که آنها دارای مقادیر SiO2 بین 78/95 تا 9/98 درصد وزنی با مقادیر جزئی CaO، Fe2O3، Al2O3 وNa2O هستند. در نمودار­های نرمالیزه‌ شده نسبت به کندریت و گوشته اولیه، این آگات‌­ها شیب منفی ملایمی نشان می‌­دهند و مقدار عناصر آنها کمتر از سنگ­‌های آتشفشانی میزبان است. فراوانی عنصر U در آنها برابر یا حتی در آگات‌­های قرمز بیشتر از سنگ‌­های میزبان است. دلیل این امر آزاد‌شدن همگام عناصر Si و U ناشی از دگرسانی سنگ‌­های میزبان و به‌دنبال آن تبدیل U به یون uranyl و تشکیل پیوند با سطح تترائدرهای سیلیس است. شباهت در طرح‌­های عناصر کمیاب آگات‌­ها و سنگ‌­های آتشفشانی نشان می­‌دهد که این عناصر توسط گردش سیالات در طول دگرسانی هم‌زمان و/یا پس از فعالیت آتشفشانی تحرک پیدا کرده‌­اند و سبب تشکیل آگات­‌های منطقه سه‌­قلعه شده‌­اند.

کلیدواژه ها:

اورانیوم ، ژئوشیمی ، اسپکتروسکوپی رامان ، آگات ، سه قلعه ، خراسان جنوبی ، ایران مرکزی