زمین شیمی عناصر کمیاب در میزبان گالن های موجود در ذخایر فلوئوریت البرز مرکزی، استان مازندران

در سلسله جبال البرز در استان مازندران، رخدادهای متعددی از کانسارهای فلوئوریت با سنگ میزبان کربناته حضور دارند که دارای مقادیر فراوانی از گالن و مقادیر ناچیزی از اسفالریت هستند. دستیابی به توانایی معدنی کانسارهای فلوئوریت از کانی­ سازی عناصر کمیاب و کاربردهای ژنزی از اهداف این پژوهش است. بدین‌منظور، تعداد 26 نمونه خالص گالن از نسل­ های مختلف زایشی (رگه-رگچه ­ای و افشان دانه درشت تا دانه ­ریز) در کانسارهای فلوئوریت کمرپشت، پاچی-میانا و اراء پس از آماده ­سازی، توسط فناوری ICP-MS برای عناصر Sb، As، Ag، Hg، Bi، Cd، Tl، Ga، Se به همراه Cu وZn تجزیه‌شدند. داده های به‌دست آمده، نشان‌داد که گالن به‌طور نسبی از Sb (حداکثر تاppm 2581 با میانگین حدود ppm620) و Ag (حداکثر تا ppm70 با میانگینppm30) غنی و از دیگر عناصر فقیر هستند و گوناگونی غلظت عناصر کمیاب در گالن­ های افشان و رگه-رگچه­ ای روند معناداری نشان نمی­ دهد. روابط بین عنصری در گالن همبستگی قوی (r≥65/0) بین Sb–Ag و همبستگی متوسط (6/0>گالن می ­تواند مرتبط با حضور کانی­ های خاص از این عناصر (مانند تتراهیدریت، استفانیت، دیافوریت و تووینیت) به‌صورت ادخال در گالن میزبان باشد؛ در‌حالی­ که بروز غلظت­ های نه چندان زیاد از عناصر Cd و Hg و ارتباط معنادار آنها با غلظت Zn در گالن (5/0>گالن بوده باشد. با توجه به حضور فراوان گالن (ده ­ها هزار تن) در معادن فلوئوریت مورد بررسی و غلظت نسبتاً بالای Sb و Ag در ساختمان آنها، ارزیابی اقتصادی بازیابی این عناصر از گالن در مقیاس آزمایشگاهی پیشنهاد می ­شود. ارزیابی غلظت عناصر کمیاب در گالن­ نشان‌داد که کانسارهای مورد بررسی شباهت بیشتری به کانسارهای نوع دره می‌سی ­سی ­پی غنی از فلوئوریت نسبت به دیگر کانسارهای فلوئوریت با سنگ میزبان کربناته نشان می ­دهند.  

کلیدواژه ها:

عناصر کمیاب ، گالن ، فلوئوریت ، مازندران