واکاوی آماری - همدید تغییرپذیری آب ‌و‌ هواشناختی رژیم بارش غرب میانی ایران با تاکید بر رخداد خشکسالی‌های شدید

یکی از پیامدهای تغییرات آب­وهوایی، تغییرپذیری الگوهای جوی و افزایش رخداد خشکسالیها می باشد. خشکسالی یکی از مخاطرات طبیعی است که با شناخت ویژگی­های آن می­توان پیش­بینی بهتری از این پدیده جهت کاهش اثرات زیانبار آن انجام داد. هدف این مطالعه پایش خشکسالی­های شدید و بسیار شدید و شناسایی الگوهای همدیدی مؤثر در رخداد آن در منطقه غرب میانی ایران است. بدین منظور داده­های میانگین روزانه بارش طی یک دوره آماری ۲۶ ساله (اکتبر ۱۹۸۹ تا سپتامبر ۲۰۱۵) برای ۱۶ ایستگاه همدیددر منطقه پژوهش، از سایت سازمان هواشناسی کشور دریافت شد. جهت شناسایی دوره­های خشک و بررسی آماری خشکسالی از شاخص بارش استاندارد (SPI) استفاده گردید. محاسبۀ این شاخص برای مقیاس­های زمانی مختلف نشان‌دهنده فراوانی بالا و تداوم طولانی مدت خشکسالی به خصوص در بازه زمانی سالانه است. از لحاظ مکانی خشکسالی­های شدید و بسیار شدید از شمال به جنوب و از غرب به شرق منطقه افزایش داشته است. از این رو ایستگاه­هایی مانند همدان، دهلران، بروجرد و سرپل ذهاب به عنوان بحرانی­ترین مناطق در منطقه پژوهش شناسایی شدند. در واکاوی همدید یک الگوی پشته، یک الگوی ناوه و دو الگوی زناری در ایجاد خشکسالی منطقه مشخص شدند. الگوی پشته حاصل جابجایی کمربند پرارتفاع جنب­حاره بویژه گسترش نصف­النهاری پرارتفاع جنوب عربستان است. در الگوی ناوه، ناوه تضعیف شده مدیترانه و عدم تطابق تراز میانی و زیرین جوّبه عنوان علت اصلی رخداد دوره­های خشک در غرب میانی ایران ودر الگوی زناری نیز وزش بادهای غربی به شکل زناری و گذر این بادها از منطقه پژوهش علل ایجاد دوره­های خشک شناخته شد.

کلیدواژه ها:

خشکسالی شدید ، شاخص بارش استاندارد ، الگوهای همدید ، غرب میانی ایران