حیات اجتماعی شیراز عصر قاجار به روایت سفرنامه‌نویسان روس و فرانسه با رویکردی بر شرق‌شناسی (1264- 1210ق /1796- 1848م)

دوره حکومت قاجاریه همزمان با تحولات بزرگ سیاسی- اقتصادی قرن نوزدهم میلادی در اروپاست. ایران به دلیل موقعیت مهم جغرافیایی و استراتژیکی‌اش، در کانون توجه و رقابت میان قدرت‌های بزرگ اروپایی قرار گرفت و گروه‌های مختلفی‌ از ماموران سیاسی و نظامی و به دنبال آن ها مسافران و جهانگردان خارجی، این کشور را عرصه گردش و تحقیق خویش قرار دادند. گروهی از دانش‌پژوهان به عنوان شرق‌شناس و ایران شناس به وجود آیند تا برای مطالعه در زمینه‌های گوناگون علمی روانه کشورهای مشرق‌زمین شوند. شیراز که در این عصر یک مرکز مهم شهرنشینی و تجاری محسوب می شد و علاوه بر این به دلیل قدمت تاریخی و فرهنگی، همواره مورد توجه سیاحان و جهانگردان خارجی قرار داشت، در این دوره نیز توجه خاص مسافران فرانسوی و روسی را هم تا حدودی به خود جلب کرده که همه آن ها تقریبا اطلاعات ارزشمندی از این شهر ثبت نموده اند؛ به همین دلیل سفرنامه‌هایی که از این افراد بر جای مانده به دلیل محتوای اجتماعی و فرهنگی خود از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این سوال است که اوضاع اجتماعی شیراز در عصر قاجار از منظر شرق‌شناسی به چه صورت بوده است؟ علی رغم اطلاعات دقیق و ارزشمند این سفرنامه‌ها درباره‌ی شیراز، و روایت‌های متفاوتشان به دلیل طبقه شغلی و یا ماموریت مختلف، همه‌ی آن ها در پی به تصویر کشیدن نوعی خودبرتربینی از فرهنگ غربی خود و دیگری یعنی شرقی فرونشانده، در این جا ایران و به طور خاص شیراز دوره قاجار بوده اند.

کلیدواژه ها:

کلیدواژه: قاجاریه ، شیراز ، حیات اجتماعی ، سفرنامه‌نویسان روسی و فرانسوی ، شرق‌شناسی