نگرشی بر هدر رفت آب در مراحل مختلف کشاورزی

بخش کشاورزی در ایران یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی می باشد و این در حالی است که کمبود آب اصلی ترین عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی و غذایی می باشد. در حدود 93 درصد ( 80 بیلیون متر مکعب) منابع آب تجدید شونده کشور در کشاورزی فاریاب مصرف می گردد ولی تولیدات کشاورزی حاصل از آن ( 51 میلیون تن) تقاضای نیاز غذایی کشور را تامین نمی نماید. نتایج تحقیقات و مطالعات مختلف بیانگر آن است که در بخش کشاورزی کشور، آب به شکلهای مختلف و به میزان زیادی تلف می شود به نحوی که بازده کل آبیاری در کشور بین 33 تا 37 % تغییر می نماید. یعنی حدود %70 از منابع آب به صورت تبخیر، نفوذ عمقی، جریانات سطحی به زهکشها، و از طریق رودخانه هایی که به دریا ریخته و یا ازمرزهای کشور خارج می شوند تلف می گردد. در زمینه استفاده بهینه از منابع آب و کاهش ضایعات و تلفات آن می توان به کاهش تلفات آب از طریق کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و به دنبال آن موضوع آب مجازیVirtual Waterاشاره نمود. با در نظر گرفتن اینکه حداقل 15 % از کل تولیدات کشاورزی کشور ضایع می گردد، مقدار ضایعات تولیدات کشاورزی بالغ بر7/7 میلیون تنر 0/15×51/3 می گردد. با لحاظ نمودن مقدار کارایی مصرف آب محصولات تولیدی (یعنی رقم 0/63 کیلوگرم بر متر مکعب)، مقدار ضایعات آب از طریق ضایعات محصول 12 بیلیون متر مکعبbm3 محاسبه می گردد. این مقدار ضایعات آب از نظر حجم برابر 50 % آب ذخیره شده در پشت 63 سد احداث شده در کشور و تقریباً 3 برابر حجم آب پشت بزرگترین سد مخزنی کشور یعنی سد کرخه می باشد. برای رفع وابستگی از واردات گندم، برنج، ذرت، شکر و روغن نباتی، بر اساس محاسبات نیاز آبی محصولات مذکور و سطح زیر کشت و عملکرد هر یک از محصولات، به کمتر از 12 میلیارد متر مکعب آب نیاز است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که خودکفایی در تولید محصولات فوق به سادگی از طریق صرفه جویی درمصرف آب ناشی از کاهش ضایعات محصولات کشاورزی امکان پذیر است . وارادات بعضی محصولات کشاورزی به کشور بدان معنا است که در واقع آب به شکل مجازی وارد کشور گردیده است. این موضوع نگرش جدیدی است که برای انتخاب آن به عنوان یک استراتژی صرفه جویی و کاهش فشار بر منابع آب کشور جای مطالعه و تحقیق زیادی دارد و می تواند به عنوان یک گزینه در بحث های کلان منابع آب کشور مطرح گردد .

کلیدواژه ها:

آب ، کشاورزی ، آب مجازی