بررسی عناصر تشکیل دهنده هویت کالبدی شهرها-مطالعه موردی تهران

هدف از پژوهش حاضر، تعریف هویت کالبدی شهر، تدوین روشی برای شناخت و ارزیابی آن، آزمودن روش در یک مطالعه موردی و ارائه پیشنهادهایی برای اصلاح وضع موجود است. در بخش مبانی نظری، مهم‌ترین اصطلاحات استفاده شده در پژوهش، به شرح زیر تعریف شده‌اند: «رهنمودهای طراحی شهری»، بیان تفصیلی و حتی‌المقدور تصویری از سیاست‌ها و اهدافی که در مقیاس کلانشهر و با هدف ارتقای کیفیت کالبدی آن تدوین می‌شوند، به شکلی که آنها (سیاست‌ها و اهداف) را به زبان طراحی و قابل اجرا درآورد. «هویت کالبدی» به معنای صفات و خصوصیاتی است که جسم شهر خاص مورد نظر را از غیر متمایز کرده و شباهتش را با خودی آشکار می‌کند. این صفات باید به‌گونه‌ای باشند که جسم شهر، در عین تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل نیز باشد و نهایتا به پیدایش یک کل منجر شود. «معیارهای شناخت هویت کالبدی» به معنای تبیین ماهیت و چیستی ویژگی‌های متمایز کننده شهر از طریق معرفی کل شهر و اجزای آن است. این معرفی بر اساس رویکرد مورفولوژی شهری و ترکیب دو نظریه ساخت اصلی و بافت شهری انجام می‌شود و شهر را در دو مقیاس کل و جزء توصیف می‌کند. «معیارهای ارزیابی هویت کالبدی»، شامل سه مورد است: اول، تمایز/تشابه، به معنای تمایز از غیر و تشابه با خودی؛ دوم، تداوم/تحول، به معنای پیوند با گذشته و عدم انقطاع (تداوم معنی و ارزش‌های خودی) در عین نوآوری و خلاقیت با توجه به شرایط زمانه (خود ماندن ولی همان نماندن)؛ و سوم، وحدت/کثرت، به معنای پیوند میان اجزای متفاوت، ناهمگون و حتی متضاد، به‌گونه‌ای که در کنار هم یک کل را به‌وجود بیاورند. مطالعه موردی بیانگر وجود سه صفت «1- ناهماهنگی و تضاد، 2- تغییر و 3- تراکم» در کالبد شهر تهران بوده، همچنین نشان می‌دهد، تهران شهری است که علی‌رغم برخورداری از سیمایی متجدد، همچنان بر ارکان شهر سنتی(مسجد، بازار و ارگ) استوار می‌باشد. در پایان، رهنمودهایی به منظور ارتقای هویت کالبدی تهران پیشنهاد شده‌است.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی شهری ، سبک های معماری ، طراحی شهری ، عناصر ، کالبدی ، گونه شناسی ، هویت ، ساختمان ها ، تهران ، بوم شناسی ، ‎شکل شناسی ، ‎بافت شهری