بررسی تاثیر کمی و کیفی سد کرخه بر سفره آبدار دشت سرخه ( اوان)

دشت اوان با موقعیت جغرافیایی ΄ 59 ˚47 تا ΄9 ˚48 طول شرقی و˝30 ΄14 ˚32 تا ˝30 ΄24 ˚32عرض شمالی، در جنوب غرب شهرستان اندیمشک و در مسیر جاده اندیمشک به دهلران واقع شده است. متوسط بارندگی سالانه دشت اوان2/288 میلیمتر، متوسط دمای سالانه آن 4/26 درجه سانتیگراد، متوسط تبخیر سالانه 3891 میلیمتر و  متوسط رطوبت نسبی سالانه 67 درصد است. سازند کنگلومرای بختیاری یکی از مهمترین سازندهای منطقه می­باشد و رسوبات حاصل از فرسایش آن  آبخوان مناسبی را بوجود آورده که بیش از 200 چاه عمیق در آن حفر شده است. رودخانه­ کرخه از بخش شرقی دشت اوان می گذرد. سد کرخه بر روی رودخانه کرخه و در طول جغرافیایی ΄7/8 ˚48  (شرقی) و نیز عرض جغرافیایی ΄29/6 ˚32( شمالی) واقع شده است. هدف از این مطالعات ارزیابی تأثیر کمی و کیفی سد کرخه و توسعه شبکه آبیاری روی آبخوان دشت‌ اوان است که شامل تعیین شکل و ابعاد آبخوان، بررسی واحدهای آب چینه­ای و وضعیت ارتباط آنها، تعیین ضرایب هیدرودینامیکی آبخوان، بررسی میزان بالا آمدگی سطح آب زیرزمینی،  تغییرا ت هیدرو شیمیایی آبخوان اوان تحت تأثیر سد کرخه، شناسایی منابع آب و منابع تغذیه و برآورد سالیانه حجم آب ورودی از مخزن سد کرخه به آبخوان اوان می باشد.

آمار و اطلاعات مورد نیاز از قبیل: آمار و اطلاعات هواشناسی، نقشه­ها، اطلاعات کلیه چاه­ها و پیزومترها (مشخصات، لاگ، آزمایش افت پله­ای) جمع آوری، میزان دقت آنها تعیین و سپس اطلاعات قابل استفاده انتخاب شد. مطالعات صحرایی شامل مطالعات زمین­شناسی، شناسایی منابع آب ونمونه­برداری هیدروشیمیایی می‌باشد. زمین­شناسی دشت‌ اوان، از دیدگاه­های، چینه‌شناسی، سنگ‌شناسی، زمین شناسی ساختمانی، ژئومورفولوژی و تأثیر سازند‌ها بر کیفیت منابع آب مورد بررسی قرار گرفت. شناسایی واحدهای آب چینه­ای درمنطقه بر اساس لاگ 18 چاه‌، 14 پیزومتر و 63 سونداژ ژئوفیزیک صورت گرفت و نوع و جنس لایه‌های آبدار در مناطق مختلف مشخص شد. آبخوان دشت اوان به صورت آزاد، می‌باشد. بخشی از تغذیه آبخوان دشت اوان از بخش شمال و شمال غربی و توسط مخزن سد کرخه، سازند های کنگلومرای بختیاری و بخش لهبری صورت می­گیرد. رودخانه کرخه در بخش کوچی در ناحیه جنوب شرق دشت باعث تغذیه دشت اوان می­شود. جهت نمایش میزان بالا آمدگی سطح آب زیرزمینی در نقاط مختلف دشت، نقشه تغیرات سطح ایستابی فروردین 74 و فروردین 84 تهیه شد. بر اساس این نقشه بیشترین میزان بالا آمدگی سطح آب در قسمت غرب و شمال غرب دشت و بین 9 تا 14متر می باشد. در حالی که میزان بالا آمدگی  در قسمت میانی دشت 7 تا  9متر می باشد. در بقیه نقاط دشت بین 1 تا 7 متر بالا آمدگی سطح آب زیرزمینی مشاهده می شود. با توجه هیدروگراف واحد در سالهای آبی 73 تا 86 سه قسمت بر روی آن قابل تفکیک می باشد، قسمت اول شامل دوره زمانی آبان 73 تا فروردین 78 می شود که تراز متوسط آبخوان به دلیل افزایش چاههای پمپاژ به میزان 6/2 متر در حال افت بوده است. قسمت دوم از فروردین 78 تا اسفند83، در نتیجه بهره برداری از شبکه آبیاری و احتمالاً در اثر آغاز آبگیری مخزن سد در بهمن ماه 78 و شروع تغذیه آبخوان از مخزن سد کرخه، سطح آب با روند نسبتاً ثابتی در حال افزایش می باشد. قسمت سوم شامل فروردین 84 تا اسفند 86 است که تراز آبخوان روند ثابتی را طی کرده است. برای تعیین ضرایب هیدرودینامیکی از نتایج آزمایش افت پله­ای اغلب چاه­ها استفاده شد. بیشترین مقدار ضرایب هیدرولیکی در بخش شمال و شمال غربی دشت و درحاشیه سازند بختیاری دیده می­شود که دلیل آن رسوبگذاری ذرات درشت دانه حاصل از کنگلومرای بختیاری است.

مطالعات هیدروشمیایی بر اساس نتایج آنالیز کامل 80 نمونه آب صورت گرفته جهت مشخص شدن تأثیر سد کرخه روی کیفیت آبخوان اوان، نتایج آنالیز نمونه های سال73 با سال 86  مقایسه شده است و تغییرات کیفی از لحاظ مکانی و زمانی مورد بررسی قرار گرفته است. از نظر مجموع املاح در بخش­های شمالی، کیفیت آب زیرزمینی بسیار مطلوب است اما در بخش های مرکزی و جنوبی مجموع املاح آب زیرزمینی افزایش می­یابد و کیفیت آب نامطلوب می­گردد. مجموع املاح در دوره آماری بعد از احداث سد نسبت به دوره قبل از احداث سد افزایش یافته است. در دشت اوان عموماً چهار تیپ آب زیرزمینی دیده می­شود: تیپ کربناته -کلسیک در نواحی شمالی دشت مشاهده می شود. چون قسمت شمالی دشت اولین دریافت کننده آب تغذیه ای از سازند بختیاری است.تیپ سولفاته-کلسیک بیشتر در قسمت های مرکزی و جنوبی دشت مشاهده می شود. این امر به دلیل انحلال مواد قابل حل آبخوان و نیز تغذیه آبخوان از بخش لهبری که دارای نمک های تبخیری می باشد، باعث تغییر تیپ آب در ادامه مسیر جریان شده است و بنابراین میزان یون سولفات و کلر در نمونه ه