بررسی اثر سیاست های قیمت و سهمیه بندی آب کشاورزی بر پایداری منابع آب استان گلستان

مدیریت تقاضای آب یکی از مهم­ترین موضوعات برای رسیدن به توسعه­ پایدار بالاخص در کشورهای خشک و نیمه­خشک می­باشد. این مطالعه با هدف ارزیابی پایداری منابع آب ناشی از سیاست­های مدیریت تقاضا (افزایش قیمت آب به میزان 50% و 100% و سهمیه­بندی آب 10% و 20%) در بخش کشاورزی استان گلستان با استفاده از روش برنامه­ریزی ریاضی مثبتو شاخص­های پایداری منابع آبی انجام گرفت. داده­های لازم از آب منطقه­ای و سازمان جهاد کشاورزی استان گلستان و تکمیل پرسشنامه و مصاحبه رودررو با 280 کشاورز در استان گلستان در سال زراعی 98-1397 جمع­آوری گردید. بر اساس نتایج، اعمال سناریوی افزایش 50% و 100% قیمت آب به ترتیب منجر به کاهش72/2% و 44/5% مصرف آب و همچنین 06/5% و 99/9% سودناخالص (بازده برنامه­ای) خواهد شد. همچنین اعمال سناریوی 10% و 20% سهمیه­بندی منابع آبی به ترتیب منجر به کاهش 9/8% و 56/11% مصرف آب و کاهش 54/0% و 75/1% سودناخالص خواهد شد.  به علاوه سود ناخالص به ازای واحد حجم آب در بخش زراعی با اعمال سناریوی افزایش 50% و 100%قیمت آب به ترتیب 41/2%و 81/4% کاهش و با اعمال سناریوی 10%و 20% سهمیه­بندی منابع آبی به ترتیب 17/9%و 09/11% افزایش می­یابد. همچنین، کارایی اشتغال مصرف آب، با اعمال سناریوهای افزایش 50%و 100% قیمت آب به ترتیب به میزان 78/0% و 6/1% افزایش و بر اساس سناریوهای 10% و 20% کاهش منابع آبی به ترتیب 6/2%و 8/5% افزایش خواهد یافت. بنابراین، توصیه می شود از سیاست­های سهمیه­بندی آب مانند توزیع نوبتی آب بین کشاورزان یا تحویل حجمی آب بر اساس نیاز آبی و راندمان آبیاری، با توجه به الگوی کشت در منطقه استفاده کنند و برای جبران کاهش سود کشاورزان، از پرداخت­های مستقیم به کشاورزان حمایت شود. همچنین پیشنهاد می­گردد از روش­هایی در آبیاری استفاده کنند که بهره­وری آب را افزایش می دهد.

کلیدواژه ها:

مدیریت تقاضای آب ، بازده برنامه ای ، کارایی اشتغال مصرف آب