مطالعه تطبیقی نقش و رنگ در کاشی کاری مدرسه چهارباغ دراصفهان و مدرسه خان در شیراز

با ظهور سلسله صفویه که تشیع پرچمدار آن بود،گسترش لزوم تعلیمات شیعی در مدارس نیز امری همسو با شرایط دوره صفویه بود. ایجاد مدارس در وهله نخست، فقط برای تبلیغ مذهب شیعه انجام شده بود از این جهت سنت وقف به عنوان عامل گسترش مدارس در بین درباریان مرسوم گردید. بنابر چنین ضرورتی در کلیه شهرهای بزرگ ایران در دوره صفویه مدارس مهمی بنا شد که مدرسه چهار باغ در اصفهان و مدرسه خان در شیراز ازاین جمله اند، کاشی کاری به عنوان یکی از مهمترین پوشش های تزیینی و کاربردی در ابنیه معماری ایران در دیواره این مدارس نیز مورد استفاده عمده قرار گرفت. این دو مدرسه اگر چه هر دو به دوره ی زمامداری صفویان مربوط هستند، اما از حیث طرح نقش و رنگ در کاشیکاری با یکدیگر متفاوتند. در مدرسه چهارباغ از دو نوع کاشی معرق و هفت رنگ استفاده شده است. به نظر میرسد با وجود اینکه اجرای کاشی هفت رنگ با سرعت عمل بیشتری توام بود، اما ضرورت استفاده از انواع گره در نقوش و ترکیب این گره ها با یکدیگر همچنان، تداوم استفاده از کاشی معرق را در پی داشته است. کاشی های معرق استفاده شده با رنگ های آبی لاجوردی، فیروزه ای، زرد، اکر و سرمه ای لعابکاری شده اند. اما از طرف دیگر در شیراز به نظر میرسد خصایص متفاوت کاشی کاری مدرسه خان را بتوان علیرغم جریان حاکم بر هنر دوره صفوی در تداوم سنت، نگارگری مکتب شیراز در ادوار پیشین قلمداد کرد. نقوش کاشی کاری در مدرسه خان از نوع نقوش گیاهی و جانوری بوده که به صورت طبیعت گرایانه ترسیم شده اند که با طیف رنگهای صورتی، قرمز و آبی است و احتمالا بیانگر میل هنرمند برای ادامه سنت هنری مکتب شیراز و دلبستگی به ارزشهای فرهنگ بومی باشد.

کلیدواژه ها:

صفویه ، کاشیکاری ، مدرسه چهار باغ ، مدرسه خان ، کاشی هفت رنگ ، کاشی معرق