تبیین حضور نقشمایه ی بته در متون مکتوب فارسی تا ابتدای سده چهاردهم هجری قمری

بته نام یکی از نقش مایه های پرتکرار و شاخص در هنر اسلامی است. بته کوتاه شده ی واژه ی بوته است. بوته در لغت دارای چندین معنی مختلف است. واژه ی بته در ترکیب هایی چون بته جقه، بته ترمه، بته سرابندیی، بته میری، بته قهر و آشتی،بته مادر و فرزند، بته سرکج و ... به کار رفته است. هرچند این نقش از شناخته شده ترین نقوش هنر اسلامی به شمار میرود،اما در خصوص منشاء و سابقه ی حضور آن در آثار هنری، آراء گوناگونی وجود دارد. مقالهی حاضر مطالعه ای میان رشته ایست که به چیستی و منشاء نقشمایه ی بته در هنر اسلامی می پردازد. محققان همواره به جستجوی فرم و صورت این نقشمایه بوده و انواع آن را در میان نقوش تزیینی مورد بررسی قرار دادهاند و کمتر نشانه های آن را در بسترهای دیگری همچون ادبیات و تاریخ جستجو نمودهاند. در این مقاله سعی شده در لابه لای متون فارسی ادبی و تاریخی این نقشمایه مورد پژوهش قرار گیرد. در بخش نخست مقاله، با رجوع به فرهنگها و لغتنامه های فارسی معانی واژه ی بته و ارتباط نقشمایه و نام آن مورد بررسی قرار گرفته است. بخش دوم به جستجوی این واژه در متون ادبی و تاریخی کهن فارسی اختصاص یافته و نمونه هایی از حضور نقشمایه ی بته در متون نظم و نثر فارسی از گذشته تا ابتدای سده ی چهاردهم هجری قمری ارائه شده است. روش تحقیق تاریخی بوده و شیوه ی گردآوری داده ها، به روش مطالعه ی کتابخانه ای و جستجوی اینترنتی بوده است. بر اساس یافته های پژوهش حاضر نام این نقشمایه در ارتباط با صورت آن میباشد. نام نقشمایه ی بته به عنوان یک نقشمایه ی شناخته شده به دو صورت بوته و بته از ابتدای سده ی دهم هجری بدین سو در آثار مکتوب ادبی و تاریخی فارسی ثبت و ضبط شده است

کلیدواژه ها:

بته ، بوته ، نقش مایه ، هنر اسلامی ، متون کهن فارسی.