مروری بر شاخص های کمی در بررسی وضعیت آلودگی و ارزیابی ریسک اکولوژیک وبیولوژیک ناشی از فلزات سنگین در رسوبات آبی

آلودگی اکوسیستم های آبی به فلزات سنگین در نتیجه فعالیت های انسانی طی چند دهه گذشته به یک نگرانی اساسی و از مهمترین مشکلات محیط زیستی در جهان به شمار میرود. قرار گرفتن رسوبات بستر محیطهای آبی در معرض فلزات سنگین ممکن است خطراتی را برای اکوسیستم های آبی و سلامت انسان داشته باشند. این در حالی است که تعیین غلظت فلزات در رسوبات نمی تواند درجه آلودگی، به ویژه ریسک ناشی از آنها برای موجودات ساکن رسوبات و مصرف کنندگان آنها را نشان دهد. به منظور رفع این مشکل، شاخصهای متعددی برای ارزیابی وضعیت آلودگی و خطرات اکولوژیکی ناشی از فلزات سنگین براساس میزان، قابلیت دسترسی زیستی و سمیت آنها ایجاد شده است. لذا با توجه به این که تعیین و برآورد شدت آلودگی فلزات سنگین در رسوبات و خطرات اکولوژیکی مرتبط با آنها با استفاده از شاخص های موجود در این زمینه در یک اکوسیستم آبی امکان پذیر است، هدف از مطالعه حاضر معرفی شاخص های متعدد در این زمینه جهت استفاده و به کار گیری آنها در مطالعات مربوط به بررسی آلودگی فلزات سنگین در رسوبات محیطهای آبی است. از جمله شاخص هایی که بر اساس مطالعات انجام شده در جهان برای تعیین کیفیت رسوبات اکوسیستم های آبی در این پژوهش ارائه شده اند؛ شاخص HQ mPECQs mERM - Q PERI ، PCI ، Ps ، PL ، Igeo mPELQ ، TUs ، EF % ، EFs mCd ، Cd ، Cf mmHQ می باشند که معادلات آنها، هدف استفاده از آنها و نیز طبقات آنها برای تقسیم بندی وضعیت آلودگی یک منطقه نیز اشاره گردیده است. بنابراین از آنجایی که در این پژوهش روشها و شاخص های متعدد و برخی مطالعات انجام شده در جهان در این زمینه گردآوری شده است، این پژوهش می تواند به عنوان منبع و ابزاری هدایت کننده برای بررسی وضعیت آلودگی و نیز خطرات ناشی از فلزات سنگین در رسوبات محیطهای آبی و تعیین استراتژی های مدیریتی کیفیت محیطهای آبی مناسب باشد و نیز راهنمایی برای مطالعات آینده در این زمینه باشد.

کلیدواژه ها:

اکوسیستم های آبی ، رسوبات ، فلزات سنگین ، شاخصهای کیفیت رسوب