اسلام و سازگاری آن با عقلانیت

از دیر زمان نسبت بین عقل و دین و یا عقل و وحی نظر بسیاری از اندیشمندان را به خودجلب کرد. کارکردهای اربابان کلیسا از یکطرف و آموزه های کتاب مقدس از سوی دیگر و نیز موج شکاکیت بعد از رنسانس، سازگاری بین آن دو را با مشکل جدی مواجه کرد.دین اسلام، که در غدیر به اکمال و اتمام رسید و مهیمن بر تمام ادیان است، عقل را به عنوان یکی از حجت های الهی به جهان بشریتعرضه کرد که یک پایه شریعت را عقل و پایه دیگر آن را نقل تشکیل می دهد. در این صورت فرض ندارد بین شرع به عنوان مقسم، باقسم دیگر خود به نام عقل، تعارض و ناسازگاری واقعی به وجود آید بلکه بین اسلام و عقلانیت سازگاری کامل وجود دارد. آیه یک صدو سی ام سوره مبارکه بقره، افرادی که از دین الهی حضرت ابراهیم علیه السلام دوری می کنند را سفیه معرفی می کند. سفیه یعنیبی خرد، احمق، جاهل. جاهل در مقابل عاقل (عقل عملی) کسی است که علی رغم بهره داشتن از عقل نظری، از عقل عملی طرفینبسته و به جای اقبال از دین حنیف حضرت ابراهیم علیه السلام، از آن اعراض می کند که در این صورت به عالم جاهل معرفی میگردد. دین اسلام که ریشه آن به دین حضرت ابراهیم علیه السلام پیوند دارد و هر دو به یک اصل برمی گردند، اهتمام زیادی بهعقلانیت دارد و گفتار فاقد هرگونه دلیل عقلی و استدلالی را مردود می داند. البته گزاره های دین اسلام محدود به فهم عقل نمیگردد اما چنان نیست که معارض با عقل و ضد آن باشد. این مقاله با هدف تبیین عدم تعارض بین اسلام و عقلانیت به نگارش درآمدهو به روش کتاب خانه ای- توصیفی صورت می گیرد. یافته ها نشان می دهد بیشترین تاکید آموزه های اسلام به عقل عملی توجه دارد وبیشترین نیاز جامعه اسلامی عمل به رهنمودهای عقل عملی است.

کلیدواژه ها:

عقلانیت ، اسلام ، عقل عملی ، عالم عاقل ، عالم جاهل