ارزیابی مزرعه ای تنش کوتاه مدت گرما در قبل و بعد از گل دهی بر خصوصیات فیزیولوژیک گندم نان بهاره (.Triticum aestivum L) در شرایط آب و هوایی اهواز

به منظور بررسی دوره های کوتاه مدت تنش گرما بر عملکرد دانه و خصوصیات فیزیولوژیک گیاه گندم، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به صورت بلوک های نواری در سه تکرار اجرا گردید. عامل های آزمایشی شامل چهار رقم گندم بهاره بودند. تنش گرما (حداکثر 35 درجه سانتی گراد) با نصب اتاقک های تولید تنش حرارتی روی کرت ها اعمال گردید. بوته های گندم به مدت سه روز متوالی در مرحله ظهور سنبله (H1) ،- و یا در ابتدای تشکیل دانه (H2) ،- در معرض تنش گرما قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین سطوح تنش و ارقام در صفات مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود داشت. تنش گرمای کوتاه مدت عملکرد دانه ارقام چمران، مارون، اروند و اترک را به طور میانگین به ترتیب 19.6، 18.6، 17.8 و 11.2 درصد نسبت به شاهد (بدون تنش) کاهش داد. تنش گرما فلئورسانس کلروفیل، محتوای آب نسبی برگ و پایداری غشای سلولی را به طور معنی داری کاهش داد ولی هدایت روزنه ای، سرعت افت کلروفیل و غلظت پرولین افزایش یافت. همبستگی منفی و معنی داری بین افت عملکرد دانه با غلظت کلروفیل کل (r =-0.67 در تنش H1 وr =-0.77 در تنش H2 ) به دست آمد. فعالیت آنزیمی کاتالاز پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز در واکنش به تنش H1 یا H2 به طور معنی دار افزایش یافتند. نتایج تجزیه به عامل ها نشان داد، چهار عامل در مجموع 7/86 و سه عامل 86.4 درصد واریانس بین ارقام را به ترتیب در تنش H1 و تنش H2 توجیه کردند. ارقام اترک، چمران و اروند با تداوم فتوسنتز بیشتر، محتوای متابولیت بیشتر و ساز و کار دفاع آنزیمی بهتر نسبت به رقم مارون به تنش گرما را تحمل کردند. می توان گفت که ارقام با سرعت کمتر پیر شدن برگ بعد از مواجهه با گرما و حفاظت آنزیمی بیشتر می توانند در برابر گرما متحمل تر باشند.

کلیدواژه ها:

آنزیم های آنتی اکسیدان ، تجزیه عاملی ، فتوسنتز ، گرما