تاثیر موقوفات فرهنگی بر رشد و بالندگی تمدن اسلامی؛ با تاکید بر مدارس وقفی نوین

رشد تمدن اسلامی همواره آهنگ ثابتی نداشته بلکه دارای سیری متغیر و چرخهای توام با فراز و فرود بوده است. با تدقیق در بستر تاریخ درمی یابیم هرزمان وقف دارای جایگاه والایی بوده، تمدنا سلامی بالندگی داشته و همگام با افول وقف، تمدنا سلامی نیز سیر نزولی داشته است. در دوران طلایی تکوین تمدن اسلامی یعنی بستر زمانی قرون چهارم تا هشتم، وقف در منتها درجه اهمیت قرار داشت و مدارس زیادی ازجمله نظامیه ها که خاستگاه بنیادی در تکوین و بالندگی تمدن اسلامی داشتند بر پایه وقف شکل گرفتند. هدف این مقاله جستاری در چرایی صعود و نزول وقف با تبیین جایگاه آن در حوزه تمدن اسلامی است. سوال نوشتار حاضر این است که نقش موقوفات آموزشی در فرهنگ و تمدن اسلامی با تاکید بر مدارس نوین چیست فرضیه اولیه در پاسخ به سوال فوق این است که مدارسی از قبیل مدرسه مروی، رشدیه تبریز و شوکتیه بیرجند نقش بنیادی در خاستگاه فرهنگی محلی و ملی ایران داشته است. دستاورد پژوهش حاضر نشان می دهد که روایی و پایایی تمدن اسلامی و همچنین احیای وقف، طی فرایندی دو سویه ملازماند و بالندگی تمدن، همواره بر بنیاد اقتصادی وقف استوار بوده است. ایران و اسلام نیز از لحاظ تمدنی خدماتی تقابلی داشته اند. روش نوشتار حاضر تحلیلی، توصیفی است.

کلیدواژه ها:

وقف ، تمدن اسلامی ، مدارس نوین