تدوین مدلی آینده نگر برای سنجش عملکرد بهداشت حرفه ای با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره و اجرای آن در پالایشگاه های گازی واقع در جنوب ایران

زمینه و هدف: سنجش عملکرد یکی از ارکان مهم سیستم های مدیریت ایمنی و بهداشت است. عملکرد ایمنی و بهداشتحرفه ای را می توان از طریق دو نوع شاخص شامل شاخص های آینده نگر و شاخص های گذشته نگر مورد سنجش قرار داد.ضرورت کاربرد شاخص های آینده نگر برای مخاطرات بهداشتی به خاطر ماهیت مزمن پیامدهای آنها اهمیت بیشتری پیدامی کند.با توجه به وجود انواع مخاطرات بهداشت در صنایع نفت و گاز و از آنجائیکه تاکنون مطالعات کمی در این زمینه انجامشده،این پژوهش با هدف تدوین مدلی آینده نگر برای سنجش عملکرد بهداشت حرفه ای و اجرای آن در پالایشگاه هایگازی واقع در ایران انجام شد.مواد و روش ها: مطالعه حاضر پژوهشی تحلیلی- کاربردی می باشد که طی دو فاز کاری انجام گردید.در فاز اول که با هدف ارائه ی مدلی برای سنجش و پایش عملکرد بهداشتی پالایشگاه های صنایع نفت و گاز انجام شد به ترتیب سه مرحله زیر اجراگردید: مرحله اول: شناسایی و دسته بندی ابعاد و زیرابعاد عملکرد بهداشتی پالایشگاه های گازی با استفاده از مرور الزاماتقانونی مرتبط و قضاوت خبرگان؛ مرحله دوم: تعیین ضریب اهمیت زیرابعاد (سوالات) مربوط به هر یک از ابعاد اصلی با روشدلفی مرحله سوم: وزن دهی ابعاد اصلی عملکرد بهداشتی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و در فاز دوممطالعه، سعی گردید با پیاده سازی مدل تدوین شده در فاز اول،عملکرد بهداشت حرفه ای در 8 پالایشگاه گاز واقع در جنوبایران بررسی و مقایسه گردد.یافته ها: در مرحله اول سیزده بعد اصلی بیانگر عملکرد بهداشت حرفه ای تعیین شدند.سپس طی سه مرحله دلفی تعداد118 سوال (زیر بعد) در 13 بعد اصلی بهداشتی شناسایی و اولویت بندی شدند. پس از تعیین وزن دهی ابعاد مشخص گردیدکه طبق نظر خبرگان امتیاز مربوط به وضعیت ساختار بهداشت حرفه ای و مدیریت، بیش از سایر ابعاد بوده است. عملکردپالایشگاه ها در ابعاد طرح واکنش در برابر شرایط اضطراری بهداشتی و آموزش و فرهنگ سازی بهداشتی نسبت به سایرابعاد مطلوب تر بود. از طرفی ابعاد برنامه حفاظت تنفسی و مدیریت ریسک بهداشتی ضفیف تر از سایر ابعاد بودند.نتیجه گیری: مهمترین علت وضعیت نامطلوب مدیریت ریسک های بهداشتی، نبود رویه ای ویژه برای ارزیابی ریسک هایبهداشتی می باشد. به گونه ای که در پالایشگاه های مورد مطالعه از روش عمومی برای شناسایی و ارزیابی ریسک های ایمنی،بهداشت و محیط زیست استفاده می شود و این امر موجب می شود ریسک های بهداشتی و در نتیجه منابع لازم برای کنترلآن ها به دلیل ماهیت مزمن بودن آنها در سایه ریسک های ایمنی نادیده گرفته شود. یکی از دلایل دیگر این موضوع، استفاده ازشاخص های گذشته نگر برای اطمینان از اثربخشی برنامه های کنترل ریسک های بهداشت حرفه ای است.لذا پیشنهاد می شودبرنامه ای جامع که شامل شاخص های آینده نگر و گذشته نگر به صورت ترکیبی باشد طرح ریزی و اجرا گردد. شناساییضعیف مخاطرات تنفسی، فراهم نکردن زیرساخت ها و تجهیزات مناسب برای اجرای برنامه حفاظت تنفسی به ویژه تجهیزاتآزمون انطباق و نیز آموزش ناکافی کارگران در معرض مخاطرات تنفسی می تواند از مهمترین علل عملکرد نامطلوبپالایشگاه ها در اجرای برنامه های حفاظت تنفسی باشد.

کلیدواژه ها:

عملکرد بهداشتی ، پالایشگاه گازی ، مدل ، روش های تصمیم گیری چندمعیاره