مقایسه دو تکنیک Human HAZOP و HEART در تجزیه و تحلیل خطاهای انسانی در یک سایت پروازی

زمینه و هدف : صنعت هواپیمایی یکی از صنایع امنیتی، ملی و بین المللی با ارزش محسوب می شود. در صنایع هوایی نیزهمانند بسیاری از محیط های شغلی نظیر صنایع هسته ای، نظامی و شیمیایی بروز یک خطای انسانی می تواند به حادثه ایفاجعه بار منتهی شود. در سایت پروازی مورد پژوهش نیز همانند دیگر صنایع هوایی جهان احتمال خطای انسانی ممکن است،از این رو پیش بینی و تجزیه و تحلیل خطاهای انسانی در وظایف شغلی مختلف پرسنل این سایت پروازی جهت پیشگیری ازپیامدهای ناگوار ناشی آن از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.مواد و روش: در مطالعه توصیفی حاضر ابتدا وظایف شغلی پرسنل سایت پروازی با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سلسلهمراتبی وظایف شغلی (HTA) بررسی شدند. جهت شناسایی وظایف با ریسک بالا، علل و سطح ریسک در هر یک از وظایفشغلی تکنیک Human HAZOP اجرا گردید. سپس شناخت احتمال رخداد خطا و آنالیزهای کمی وظایف شغلی با استفادهاز تکنیک HEART انجام گرفت. در پایان هر دو تکنیک با استفاده از روش AHP با هدف انتخاب روش برتر جهت تحلیلخطاهای انسانی در سایت پروازی مورد نظر مقایسه شدند.یافته ها : در این پژوهش از میان 95 وظیفه ی اپراتورها در قسمت نگهداری و خط پرواز این سایت پروازی، 7 وظیفه ی پرخطر شناسایی شد. تعداد 12 علت بوجود اورنده ی خطا بر طبق تکنیک Hazop تعیین شد که به ترتیب بی احتیاطی ، راحتی و سرعت انجام کار با 15/78% در اولویت می باشند. بیشترین احتمال خطای محاسبه شده توسط تکنیک HEARTنیز به ترتیب در وظایف GRUND شدن فرد قبل از نصب تسلیحات روی هواپیما، تعمیر قسمت های سطوح فرامین روی دمو بال هواپیما ، سرویس کردن شاسی های هواپیما توسط دستگاه High Pressure ، وجود دارد. 100% وظایف مورد بررسیسطح ریسک غیر قابل قبول دارند که نشان دهنده ی وضعیت بحرانی در این سایت پروازی بوده و نیاز به واکنش سریعکنترلی و مدیریتی می باشد. در نهایت محاسبه وزن نهایی روش ها نشان داد که روش HEART با وزن 0/683 برتر ازروش Human HAZOP 5 با وزن 0/296 در تحلیل خطاهای انسانی این سایت پروازی می باشد. نتیجه گیری: مطابق نتایج بدست آمده در این پژوهش، اطلاعات اپراتورها نسبت به حساسیت وظیفه ای که دارند، در حدکافی نمی باشد. همچنین در نظر گرفتن فاکتورهای موثر بر خطاهای انسانی در این صنعت پروازی از جمله خستگی، عدمرضایت از حقوق و مزایا،تعارض نقش و ارتباط ضعیف با همکاران و سرپرستان جهت کاهش شدت و تکرار حوادث و میزانخسارت به پرسنل ، هواپیماها و اموال و همچنین تامین شرایط کاری ایمن و سالم برای کارکنان توصیه می گردد.

کلیدواژه ها:

خطای انسانی ، تکنیک Human HAZOP ، تکنیک HEART ، روش AHP