مطالعه تاثیر فرمی و محتوایی تعزیه بر جهان سینمایی بهرام بیضایی (بررسی موردی فیلمنامه روز واقعه و فیلم مسافران)

اگر رابطه سینما با سایرهنرها را چندوجهی ای در نظر گیریم بی شک یک وجه این رابطه با هنر تئاتر و نمایش است. فیلم های بیشماری در تاریخ سینما بودند که از آثار نمایشی در حوزه فرم و محتوا الهام گرفتند. در حوزه محتوا میتوان به حجم آثار اقتباسی ازنمایشنامه ها اشاره کرد و در حوزه فرم نیز نحوه اجرا و هدایت بازیگر از جمله موارد این تاثیرگذاری است برای مثال اصطلاح میزانسن که امروزه در سینما استفاده میشود از جمله واژگان تخصصی تئاتری است که وارد سینما شده است. در این مقاله سعی بر آن شدهاست که رابطه تعزیه به عنوان شکلی از هنر نمایشی با سینمای بهرام بیضایی، فیلمساز برجستهی ایرانی از خلال دو اثر سینمایی اوشامل فیلم مسافران و فیلمنامه روز واقعه بررسی شود.نظریه پردازان فراوانی از میخائیل باختین تا ژولیا کریستوا، رولان بارت و ژرار ژنت به رابطه ی میان متن با سایر متون پرداختند. ازدید آنها متن اثری یکه نیست که جدا از سایر متون خلق و ادامه حیات دهد بلکه هر متنی در نسبت با سایر متون خلق میشود. از اینمنظر آثار بیضایی نیز جدا از متون ادبی و نمایشی وتاریخی دیگر خلق نگشته اند. تعزیه به عنوان عمده ترین و مهمترین شکل نمایشیسنتی تاثیری عمده بر شکل اجرایی آثار بیضایی نهاده است. نگاهی به آثار نمایشی و سینمایی بیضایی و مقالات متفاوتی که در اینباب نگارش شده خود گواهی بر این امر است بنابراین در این مقاله به این پرسش پاسخ داده شود که چه وجوه اشتراکی از فرم و محتوامیان سینمای بیضایی و تعزیه وجود دارد و سپس به تبیین این ویژگی های مشترک پرداخته می شود. به همین منظور در ابتدا تعرریفی ازتعزیه و وجوه آن داده شود تا بر مبنای آن به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که مهم ترین تاثیرپذیری بیضایی در مسافران وفیلمنامه روز واقعه از تعزیه چیست این تحقیق به شیوه تحلیلی توصیفی است و در آن از منابع کتابخانه ای فیلم های سینمایی مسافران و فیلمنامه روز واقعه استفادهشده است.

کلیدواژه ها:

تعزیه ، سینمای بیضایی ، ترامتنیت ، مسافران ، روز واقعه