شناخت و ارزیابی تغییرات پدیده فراچاهی در آبهای ساحلی خزر مرکزی و جنوبی

فراچاهی ساحلی پدیده ای ناشی از وزش باد در شرایطی خاص بر فراز آبهای ساحلی می باشد. طی فراچاهی ساحلی،گردشی در اقیانوس ایجاد می شود به طوری که آبهای چگال و سرد واقع در اعماق دریا، که از مواد مغذی و ته نشین شدهغنی هستند، به سطح دریا انتقال یابند. در مطالعه حاضر، پدیده فراچاهی ساحلی در سواحل شرقی، جنوبی و غربی خزربررسی و ارزیابی شد. بدین منظور، 18 ایستگاه ساحلی انتخاب شد. داده های باد برای تعیین تغییرات مکانی و زمانیفراچاهی ساحلی تهیه شدند. داده های دمای سطح دریا و ارتفاع تراز دریا تهیه شدند و تجزیه وتحلیل روند خطی بر رویآنها انجام گرفت تا اثر الگوهای فراچاهی ساحلی بر روی هر یک از ایندو پارامتر تعیین شود. نتایج به دست آمده، توانست موقعیت و شدت فراچاهی ساحلی را مشخص کند. همچنین اثر هر یک از انواع الگوهای فراچاهی ساحلی موجود در خزر، برتغییرات بلندمدت و کوتاه مدت دمای سطح دریا و ارتفاع تراز دریا ارزیابی شد. طبق نتایج، دو نوع فراچاهی ساحلی دائمیو دو نوع فراچاهی فصلی و گذرا در دریای خزر بهوقوع میپیوندد. شدیدترین رخداد فراچاهی ساحلی، که به لحاظ مکانیکیاز منظر انرژی های تجدیدپذیر جریانات دریایی نیز قابل توجهند، به صورت دائمی در سواحل شرقی و جنوب شرقی، حدفاصل عرضی بین 38 - 42 درجه شمالی بروز می یابد. سواحل جنوبی خزر از فراچاهی ساحلی خفیف دائمی برخوردارند. درسواحل غربی و شرقی خزر مرکزی بالاتر از عرض 42 درجه فراچاهی ساحل به صورت فصلی به وقوع می پیوندد. اثر فراچاهیساحلی بر روند بلندمدت دمای سطح دریا از ارتفاع تراز دریا بیشتر است. شناخت تغییرات زمانی و مکانی فراچاهی ساحلیسبب بهبود مدیریت و برنامهریزی در حوزههای پژوهشی و کاربردی مرتبط با محیط زیست و انرژی های تجدیدپذیر دریاخواهد بود.

کلیدواژه ها:

فراچاهی ساحلی ، دریای خزر ، دمای سطح دریا ، ارتفاع تراز دریا ، گرمایش جهانی