سبک شناسی و شاخصه های تزیینات مقرنس عصر ایلخانی

هرچند قدیمی ترین نمونه های تزیینات مقرنس از قرن چهار هجری به بعد در ساختمان ها بکار میرفته، اما از قرن پنج هجریرواج یافته و بطور خاص طی قرون میانی اسلامی کاربرد آن به اوج رسیده است. دوره ایلخانی باتوجه به ویژگی های خاص خودازجمله ورود رسمی بسیاری از عناصر هنر خاور دور که تا پیش از آن بدان صورت در هنر اسلامی ایران تجربه نشده بود، درعرصه تزیینات مقرنس نیز حایز اهمیت خاصی است؛ بطوریکه در اثر توسعه فنی و تزیینی از پیشرفت های بسیار زیادی در زمینهطراحی و اجرای مقرنس برخوردار شد. تحقیق حاضر به بررسی برخی از نوآوریهای فرمی، فنی و بخصوص نقشی تزییناتمقرنس دوره ایلخانی در چهار بنای شاخص مقرنس کاری شده این دوره شامل مسجد جامع ورامین، مسجد جامع اشترجان،مجموعه شیخ عبدالصمد نطنز و مجموعه بایزید بسطامی می پردازد. بنابر یافته های تحقیق؛ نقوش تزیینات مقرنس دوره ایلخانیدر بناهای مورد مطالعه به احتمال قوی با تاثیر از هنر خاور دور بخصوص در زمینه طبیعت گرایی (نقوش پروانه ای، تارعنکبوتی...) و نیز کاربرد بخش هایی از عناصر یا نقوش چینی (مانند اژدها) متناسب با هنر اسلامی ساخته شده است. به عبارتدیگر تزیین گران مقرنسهای عهد ایلخانی به جای تقلید کامل از نقوش و عناصر هنر چینی که بعضا کاربرد آن در تزیین ابنیهاسلامی کراهت داشت، با روشی مبتکرانه، فقط بخش هایی خاص از الگوهای هنری چین را با در نظر داشتن کامل روح هنراسلامی و با تکیه بر عناصر ترکیبی گیاهی و هندسی بکار بردند و زمینه را برای خلق نقوش اسلیمی و ختایی پیشرفته ادواربعدی فراهم آوردند.

کلیدواژه ها:

معماری اسلامی ، تزیینات مقرنس ، هنر چین ، عصر ایلخانان