بررسی مفهوم تشبیه وتنزیه از نگاه محیی الدین ابن عربی و تطبیق آن با فضای نگارگری ایران (قرن 9 و 10 هجری)

مبانی نظری حاکم بر نگارگری ایرانی به واسطه اندیشه اسلامی و تسلیم شدن در برابر شریعت الهی، مشروط بهتعبیر خاصی از سنت تصویری بر پایه تجلیات معنوی گردیده است. بدین علت نگارگر مسلمان در خلق نگاره هایش درنگرشی تنزیهی، هیچ گاه وجود حق را قصر نمی کند، بلکه با نگاهی تشبیهی، عالم نگاره را مجلایی از مجال الهی ومظهری از مظاهر حق سبحانه می داند. لذا انگیزه این نوشتار؛ بررسی مفهوم تشبیه و تنزیه در شیوه مصورسازی نگارگرایرانی، با تاکید بر نگرش محیی الدین ابن عربی در خصوص معرفت شناسی این دو واژه است. بر پایه یافته های تحقیقاعتقاد ابن عربی بر این اصل مهم پی ریزی شده که معرفت راستین بر پایه جمع میان تشبیه و تنزیه شکل می گیرد،همچنین سر تنزیه روی در اسم باطن حق دارد و سر تشبیه از احکام اسم ظاهر حق سبحانه است، بنابراین زوال حق ازباطن و صورت های عالم، امکان پذیر نیست و این مفهوم به شیوا ترین بیان در قرآن آمده است و از آن جایی که هنرمندمسلمان به تاسی از مفاهیم معنوی شریعت اسلامی و قرآن دست به آفرینش اثر هنری می زند، و در نگاه ابن عربیقرآن و نگرش اسلامی حاصل اجتماع مفاهیم تشبیهی و تنزیهی است؛ لذا می توان نتیجه گرفت: عناصر تصویری موجوددر نگارگری ایرانی_ اسلامی نیز، به گونه ای خاص زبان حقیقتی هستند که در عرصه عمل هنرمند، مبدل به بیانیجهت مصورسازی عالم دو بعدی در هییت نور واحد می شوند؛ که صفات و نسبت های حق را به دور از هر گونه اندیشه برابری کردن با آفرینش الهی؛ به عرصه ظهور می رساند. روش تحقیق در این نوشتار توصیفی_ تحلیلی بوده، همچنینابزار و شیوه های گردآوری اطلاعات در بردارنده جستجوی کتابخانه ای است.

کلیدواژه ها:

تشبیه و تنزیه ، قرآن و فرقان ، اسم ظاهر و باطن ، نگارگری ایرانی_ اسلامی