تناظر میان مراتب معراج و مراحل نماز و نمود این تناظر در نگاره های معراج با تاکید بر نقش مایه محراب

محراب از بن مایه های تصویری در نگارگری معراج می باشد که علاوه بر غنای زیبایی شناسی،حاوی دلالت های صریح و ضمنی بسیاری است. این مقاله ضمن ارایه تناظری ماهوی میانمراتب معراج و مراحل نماز بازتاب این تناظر را در نگاره های معراج تبیین نموده و در سایهپیوند نماز با معراج رسول اکرم (ص)، به نقش محراب و نقوش وابسته به آن در معراج نگاره هامی پردازد. بدین منظور چهار نگاره انتخاب شده که جایگاه محراب در آنها حایز اهمیت وقابل تامل است: نگاره آزمون سه جام از معراج نامه ایلخانی، نگاره معراج از نسخه بوستانسعدی، نگاره های نماز با پیامبران و نماز با مسلمانان از معراج نامه تیموری. روش تحقیقاین مقاله توصیفی-تحلیلی است، ضمن آنکه نمونه ها به روش اسنادی و کتابخانه ای جمعآوری و با رویکرد پدیدارشناسی تاویلی با توجه به سه نظام نمادین (کلامی، کنشی و تصویری)بررسی شده اند. ضرورت و اهمیت تحقیق که از نقطه نظر تاریخی در راستای درک نگاه هنرمندمسلمان قرون میانه به معراج و از منظر تاویل گرایانه و نمادشناسانه، متوجه مبانی فکری ونظری تصویرپردازی معراج و رمزگشایی از زوایای پنهان نگاره ها می باشد، غیر قابل انکار است.بدین ترتیب با تحلیل نگاره ها طبق این تناسبات و بر اساس نتایج پژوهش، نقش محوری نمازدر نگاره های معراج روشن شده و انتخاب و چیدمان عناصر تصاویر بر اساس ارایه شیون مختلفمعراج تبیین می شود. ضمن آنکه پیوند معنایی نقش مایه محراب با نماز و مفاهیم انتزاعی نور،زمان و مکان، و در نتیجه استفاده هنرمند نگارگر از نقوشی نظیر قندیل و آتشدان دستیابی بهاین نتیجه را میسر ساخته است.

کلیدواژه ها:

معراج پیامبر(ص) ، محراب ، نماز ، معراج نگاره ها