بررسی اثر متقابل نظام کاربری زمین و سیستم حمل ونقل شهری با توجه به رویکرد قابلیت دسترسی؛ نمونه مطالعاتی: شهر قزوین

در سالهای اخیر رشد میزان سفرها و افزایش مالکیت وسایل نقلیه و نیز وابستگی به حمل ونقل شخصی، تاثیرات منفی به دنبال داشته است از قبیل آلودگی هوا، تراکم ترافیک؛ مصرف بیش ازحد انرژی و استفاده از فضاهای شهری برای توسعه زیرساختهای حمل ونقلی باید توجه داشت که حمل ونقل به خودی خود هدف نیست بلکه مطلوبیت سفر از فعالیت ناشی میشود . لذا الگوی کاربری زمین تاثیر زیادی بر رفتار حمل ونقلی دارد. در همین راستا بحث تعامل میان کاربری زمین و حمل ونقل اهمیت مییابد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی ارتباط کاربری زمین و حمل ونقل با یک دیدگاه میان رشته ای و با تاکید بر عنصر قابلیت دسترسی است. در این تحقیق برای قابلیت دسترسی چهار مولفه در نظر گرفته شده که عبارت اند از مولفه حمل ونقلی، کاربری زمین، فردی و زمانی . هر یک از این مولفه ها دارای چند زیر شاخص بود که درمجموع 25 سنجه را تشکیل داد. داده ها از مطالعات جامع حملونقل و ترافیک قزوین به دست آمده و با رویکرد فراتحلیل، از روش معادله یابی معادلات ساختاری برای یافتن اندازه قابلیت دسترسی در هر ناحیه ترافیکی استفاده شد. نتایج حاصل از SEM، مدل تحقیق را تایید کرده و نشان داد که هر چهار مولفه فوق دارای تاثیرنسبتا 0 یکسان بر قابلیت دسترسی هستند اما دو مولفه فردی و کاربری زمین نسبت به دو مولفه دیگر اهمیت بیشتری دارند. با استفاده از مدل، اندازه قابلیت دسترسی در تعدادی از نواحی ترافیکی قزوین برآورد شد که نشان داد در حدود %61 نواحی ترافیکی دارای اندازه قابلیت دسترسی منفی هستند و این امر نشانگر ترکیب نامناسب سیستم حملونقل و کاربری زمین در این نواحی است. اصلاح دیدگاه حمل ونقلی به گونه ای که کمتر اتومبیل محور بوده و بیشتر کاربر محور باشد، میتواند به بهبود این ترکیب کمک کند. از سوی دیگر مکانیابی اقدامات توسعه ای کاربری زمین باید به گونه ای هوشمند و مبتنی بر قابلیت دسترسی انجام پذیرد.

کلیدواژه ها:

سیستم حمل ونقل ، کاربری زمین ، قابلیت دسترسی ، شهر قزوین