تبیین ساختارگرایانه رشد شهرنشینی و شهرگرایی در ایران از دهه 1330 تاکنون

سازمان ملل متحد پیش بینی می کند که در سال 2050 نرخ شهرنشینی جهان به مرز 65 درصد می رسد. جهان به دنبال پیدا کردن راهکارهای مناسب برای رفع مشکل افزایش بی رویه جمعیت شهری در آینده است. امروز در ایران این رقم به مرز 745 درصد رسیده است. پژوهش حاضر تدقیق وتشریح ساختارگرایانه رشد شهرنشینی و شهرگرایی در ایران را از دهه 1330 تا به امروز مدنظر قرار داده تا به دلایل مختلف این مهم بپردازد. روشن شدن دلایل رشد و توسعه شهرنشینی و شهرگرایی می تواند دیدگاه و عملکرد متخصصان مرتبط با برنامه ریزی و طراحی شهری را ارتقاء ببخشد. این پژوهش از روش استقرایی و قیاسی، کتابخانه ای، مصاحبه با استادان و خبرگان و مستندات تاریخی ثبت شده در فیلم ها و عکس های مستند معتبر و نیز مشاهدات میدانی از حاشیه نشینی کلان شهرها بهره برده است. عوامل موثر و مهم رشد شهر نشینی و شهرگرایی را در دهه های مختلف از 1330 تاکنون مورد ارزیابی، استخراج و دسته بندی قرار داده است. با توجه به مطالعه انجام شده نتایج به این شرح است که تحولات سیاسی، اصلاحات ارضی، مکانیزه شدن کشاورزی، ورود مدرنیته به جوامع شهری، اقتصاد رانتیر، صنایع مونتاژ، برنامه های مسکن و زمین شهری، تبعات جنگ تحمیلی، عدم توازن در برنامه ریزی توسعه ای شهری و روستایی، خشکسالی و مخاطرات اقلیمی و مشکلات قاتصادی باعث افزایش مهاجرت های روستایی و بین شهری گردیده است. از طرفی عدم وجود زیرساخت های لازم کالبدی، اقتصادی، اجتماعیف نهادی و فرهنگی نتوانسته رشد شهرگرایی را ارتقاء بخشد. در این پژوهش روند رشد شهرنشینی و شهرگرایی استخراج شده و در نهایت دلایل افزایش آن جهت کنترل وتبدیل رشد به توسعه برشمرده می شود تا پژوهنده های دیگر در ادامه راه بتوانند دید جامع تری به این موضوع داشته باشند. پیشنهادهایی نیز جهت رفع مشکل رشد بی رویه شهرنشینی و عدم تطابق آن با شهرگرایی در پایان ارائه گردیده است.

کلیدواژه ها:

ایران ، رشد جمعیت ، ساختارگرایی ، شهر گرایی ، شهرنشینی