قوانین مربوط به حمایت از خلق آثار و آفرینه های نت در موسیقی

آهنگ ها و آفرینه های موسیقیایی با کلام و بدون کلام ممکن است به صورت فردی یا مجموعی به مرحله اجرا درآید که در هر دو صورت، تحت عنوان آفرینه موسیقیایی مورد حمایت قانونگ ذار خواهد بود و در صورت بروز اختلاف، نیاز به جلب نظر کارشناس دارد. در حقوق ایران موسیقی تعریف نشده و از عناصر اساسی آن نیز بحثی به میان نیامده است. در بند ۴ ماده ۲ قانون حمایت حقوق مولفان و هنرمندان، اثر نوشتاری مربوط به موسیقی، یعنی نت و موسیقی اجرا شده به وسیله آلات موسیقی و ضبط آن را قانونگذار در ردیف هم قرار داده و هر دو را اثر موسیقی دانسته است که تفکیک آنها به اثر ادبی و اثر موسیقی، شاید چندان بی وجه هم نباشد؛ زیرا در عرف، نت موسیقی بیشتر در ردیف طرح و کروکی و نقشه و اثر فنی قرار می گیرد و یا بنا به نظری که قبلا به آن اشاره شد به اثر ادبی نزدیکتر است تا اثر موسیقیایی، گرچه در نزد اهل فن ممکن است چنین نباشد.
در هر حال نت و اثر موسیقی اجرا و ضبط شده، در قانون فعلی به عنوان اثر موسیقی، مورد حمایت قرار دارد ولی در زمینه کاربرد موسیقی، در آثار اقتباسی و اشتقاقی نظیر استفاده موسیقی در فیلم های سینمایی و تئاتر و اپرا و امثال آن و چگونگی حمایت و حفاظت از حقوق مادی و معنوی آفرینه های موسیقی، می توان گفت در این گونه موارد، حکم صریحی در حقوق فعلی ایران نمی توان یافت، که نیاز به وضع مقررات خاص دارد تا تکلیف صاحبان حق مشخص گردد؛ زیرا وجود ابهام، سبب برداشت های متفاوت و صدور آراء متناقض در مراجع قضائی خواهد شد.
اشکال و ابهام دیگر آن است که هرچند شعر، ترانه، سرود و تصنیف بر طبق بند ۲ ماده ۲قانون حمایت حق مولفان و هنرمندان ایران مورد حمایت قانونگذار قرار دارد، ولی در آثار ترکیبی تکلیف حقوقی آثار مختلف روشن نیست به طور مثال اگر ترانه ای با صدای خواننده ای و توام با موسیقی به مرحله اجرا درآید، مشخص نیست اثر پدید آمده چه نوع اثری است و در صورت بروز اختلاف، حل و فصل آن در مراجع قضایی چگونه خواهد بود و اگر مورد نزاع تحت عنوان امر کیفری مطرح گردد، دستگاه قضایی را دچار مشکلات بیشتری می گرداند.
در زمینه آفرینه های سمعی و بصری به منظور اجرای در صحنه های نمایشی یا روی پرده سینما و یا پخش آن از طریق رادیو، تلویزیون، در صورت توام شدن با موسیقی تکلیف قضیه از جهت حمایت حقوق آثار ترکیبی در قانون ایران روشن و مشخص نیست و ابهامات موجود موجب سرگردانی است. بنابراین برای رفع ابهام و حفظ حقوق آفرینش های هنری در حقوق ایران، وضع مقررات کافی و کامل مورد نیاز است که در تهیه ضوابط مربوط استمداد از متخصصان رشته های گوناگون موسیقی ضروری است تا ضوابط و قواعد مفیدی که کاربرد عملی نیز داشته باشد، تنظیم و به مجلس جهت تصویب ارائه شود. در لایحه اخیر دولت، تحت عنوان قانون حمایت از مالکیت ادبی و هنری نیز ابهامات اشاره شده، رفع نگردیده و در بند ۵ماده ۳لایحه پیش بینی شده است که اثر موسیقی بهر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا منتشر شده باشد، مورد حمایت قانونگذار است و در تعاریف بیست و پنجگانه ماده ۲لایحه نیز توجهی به موضوعات مذکور نشده است.