تفاوت های ارث در ایران و سایر کشورها

موضوع ارث در هر کشور از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا با توجه به تغییرات اجتماعی، فرهنگی، دینی و اقتصادی، هر کشور قوانین خاص خود را برای تقسیم ارث بین وراث تنظیم کرده است. در ایران، ارث بری تابع قواعد شرعی و قانونی است که در فقه اسلامی و قوانین مدنی کشور پیاده سازی شده است. در این نوشتار، تفاوت های اساسی میان سیستم های ارثی در ایران و سایر کشورهای جهان بررسی می شود.

۱. ارث در حقوق ایران:

در حقوق ایران، قوانین ارث عمدتا تحت تاثیر فقه اسلامی، به ویژه مذهب شیعه، قرار دارند. این قوانین شامل قواعدی دقیق و پیچیده برای توزیع ارث به وراث مختلف می باشد. در اینجا باید به موارد زیر توجه کنیم:

الف. سیستم شرعی ارث در ایران
طبق فقه شیعه، اصولا ارث به چهار گروه عمده تقسیم می شود:
ارث در بین فرزندان سهم پسر از سهم دختر دو برابر است.
- ارث در بین والدین: اگر والدین زنده باشند، هر کدام از آن ها سهم معینی از ترکه متوفی می برند.
- ارث همسر: در صورتی که همسر مرد فوت کند، همسر او یک چهارم از دارایی های او را به ارث می برد. در صورتی که همسر زن فوت کند، شوهر نصف اموال او را ارث می برد.
-ارث در میان دیگر خویشاوندان: بر اساس درک فقهی از نسبت های خانوادگی، ارث به دسته های مختلفی از جمله خواهر، برادر و سایر اقوام تقسیم می شود.

ب. تفاوت های ارث در صورت وجود وصیت
در صورت وجود وصیت، بخشی از اموال متوفی می تواند بر اساس خواسته او تقسیم شود، اما وصیت نمی تواند بیش از یک سوم از دارایی های شخص را شامل شود. در این صورت، اگر وراث توافق کنند، ممکن است سهمی از این یک سوم را به وصیت اختصاص دهند

۲. ارث در کشورهای دیگر:

حقوق ارث در سایر کشورهای دنیا ممکن است تحت تاثیر قوانین مدنی، قوانین عرفی، یا حتی قوانین خاص اقلیمی باشد. برخی از مهم ترین تفاوت ها عبارتند از:

الف. ارث در کشورهای با سیستم حقوقی مدنی (مثلا فرانسه و آلمان):
در کشورهای با سیستم حقوقی مدنی، مانند فرانسه و آلمان، ارث به طور عمده بر اساس قوانین مدنی و نه تنها اصول مذهبی تقسیم می شود. در این کشورها، سیستم ارث به طور عمده به صورت "نسبی" عمل می کند، بدین معنا که سهم هر فرد با توجه به میزان قرابت او به متوفی تعیین می شود. به طور مثال، در سیستم های مدنی، ممکن است به همسر سهمی برابر با فرزندان داده شود یا اینکه وراث دیگر، مانند خواهر و برادر، در صورت عدم وجود فرزند، سهم بیشتری دریافت کنند.

ب. ارث در کشورهای با سیستم های اسلامی (مثلا عربستان سعودی):
در کشورهای با سیستم حقوقی اسلامی مانند عربستان سعودی، ارث کاملا بر اساس احکام فقهی اسلامی تقسیم می شود. در این کشورها، ارث بری پسران از دختران متفاوت است و گاهی سهم پسران از ارث بیشتر از سهم دختران است. همچنین در این کشورها، به دلیل اجرای قوانین شریعت، وصیت به طور محدودی مجاز است و نمی تواند بیش از یک سوم از دارایی ها را پوشش دهد.

پ. ارث در کشورهای با سیستم های عرفی و قومی (مثلا هند):
در کشورهایی مثل هند، جایی که قوانین عرفی و مذهبی در کنار قوانین مدنی وجود دارد، ارث بری تحت تاثیر سنت ها و باورهای مذهبی مختلف است. در برخی از ایالات هند، زنان سهم کمتری از ارث نسبت به مردان دارند، که این تفاوت ها با توجه به دین و نژاد نیز تغییر می کند.

ت. ارث در کشورهای کمونیستی و سوسیالیستی (مثلا چین و کره شمالی)
در کشورهای کمونیستی و سوسیالیستی، برخلاف اکثر کشورهای دیگر، سیستم های ارثی به طور عمده بر اساس سیاست های دولتی و دستورهای حکومتی تنظیم می شود. در این کشورها، تقسیم ارث معمولا تحت تاثیر قوانین دولتی قرار دارد و ممکن است به طور گسترده ای با مسائل اجتماعی و اقتصادی مرتبط باشد. در برخی از این کشورها، ارث بری به حداقل رسیده و حتی در برخی شرایط خاص، وراث ممکن است حق ارث نداشته باشند.

۳. نکات مشترک و تفاوت ها:
الف. تفاوت در نسبت ها
یکی از بزرگ ترین تفاوت های سیستم های ارثی در کشورها، نحوه تقسیم اموال بر اساس نسبت های خانوادگی است. به طور کلی، کشورهایی که تحت تاثیر سیستم های مذهبی هستند، معمولا قوانین سخت تری دارند که منجر به تقسیمات نامساوی ارث به نفع برخی از اعضای خانواده می شود. در حالی که کشورهای با سیستم های مدنی، بیشتر بر اساس قرابت درجه اول، دوم و سوم نسبت به متوفی تقسیم ارث را انجام می دهند.

ب. تاثیر وصیت
در کشورهای اسلامی و مذهبی، وصیت به طور معمول محدود است و نمی تواند تمام اموال متوفی را تحت پوشش قرار دهد. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای غربی، وصیت های فرد می تواند در تصمیم گیری های ارثی تاثیرات بیشتری داشته باشد.

پ. پیچیدگی های حقوقی
در کشورهای مختلف، به ویژه در کشورهای با سیستم های قانونی پیچیده یا در مناطقی که قوانین عرفی و مدنی تداخل دارند، ارث بری می تواند بسیار پیچیده باشد. به طور مثال، در برخی کشورها با توجه به اختلافات قومی یا مذهبی، تقسیم ارث ممکن است تحت تاثیر اختلافات داخلی بین خانواده ها قرار گیرد.

۴. نتیجه گیری:

با توجه به تفاوت های ساختاری، اجتماعی، مذهبی و حقوقی موجود در کشورهای مختلف، سیستم های ارث به طور طبیعی متنوع هستند. حقوق ایران نیز با توجه به اصول فقهی اسلام، تفاوت های بسیاری با سایر کشورها دارد. درک این تفاوت ها و تطبیق آن ها می تواند به ویژه برای افرادی که در موقعیت های بین المللی قرار دارند، بسیار مفید باشد