بررسی قراردادهای بیع متقابل

بند اول: تعریف
قرارداد بیع متقابل یا بای بک یا قرارداد بازخرید (Buy-back agreements) در زمره قراردادهای خرید خدمت محسوب میشوند. قراردادهای بیع متقابل معمولا از قراردادهای طولانی مدت به شمار می آیند. به موجب قرارداد بیع متقابل یک شرکت سرمایه گذاری خارجی به عنوان تامین کننده مسئولیت تامین تجهیزات و فراهم آوردن سرمایه لازم درخصوص یک پروژه را در کشور دیگر برعهده میگیرد و بدین ترتیب با انتقال دانش، فناوری، تکنولوژی و سایر زیرساخت های لازم برای آغاز و یا توسعه، تکمیل و نوسازی یک پروژه عمرانی توافق با طرف دیگر قرارداد را عملیاتی میسازد.اگرچه قراردادهای بای ­بک معمولا در زمینه ­های نفت و گاز استفاده می­شود، امکان ورود به چنین توافق­ هایی فراتر از نفت و گاز نیز امکان پذیر است. قرارداد بای­ بک مستلزم آن است که تامین­ کننده، به طور کامل یا به طور جزئی، کالا و خدمات مورد نیاز برای ایجاد، گسترش، بازسازی، بهبود یا ادامه تولید واحدهای تولیدی کشور را در اختیار تولید­کننده قرار ­دهد.
بدین ترتیب در قالب قراردادهای بیع متقابل دو هدف برای طرف قراردادی سرمایه پذیر تامین می شود:
جذب سرمایه خارجی
انتقال دانش و فناوری نوین به کشور

بند دوم: تاریخچه قرارداد بیع متقابل در ایران
ایران از اواخر دهه ۱۳۶۰ شمسی و در واکنش به تحریم های اقتصادی، به طور جدی از قراردادهای بیع متقابل استفاده کرد.
اولین قرارداد بیع متقابل: در سال ۱۳۷۳ میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال فرانسه.
قوانین مرتبط: دولت ایران در سال ۱۳۷۹ آیین نامه چگونگی انعقاد این قراردادها را تصویب کرد.

بند سوم: مزایا و معایب قرارداد بیع متقابل
مزایا:
۱) جذب سرمایه خارجی: ایران با بهره مندی از این قراردادها توانسته است منابع مالی و غیرنقدی قابل توجهی را جذب کند.
۲) توسعه زیرساخت ها: این قراردادها نقش مهمی در توسعه پروژه های صنعتی، نفتی و عمرانی داشته اند.
۳) حفظ مالکیت: حتی در صورت سرمایه گذاری کامل طرف خارجی، مالکیت پروژه و منابع طبیعی در اختیار دولت ایران باقی می ماند.
معایب:
۱) کاهش انگیزه برای سرمایه گذاران داخلی: فرصت سرمایه گذاری برای فعالان داخلی کاهش می یابد.
۲) استفاده محدود از نیروی کار داخلی: سرمایه گذاران خارجی معمولا از نیروی کار کشور خود استفاده می کنند.
۳) عدم انتقال فناوری پیشرفته: برخی سرمایه گذاران از ارائه به روزترین تجهیزات و دانش فنی خودداری می کنند.

بندچهارم: رژیم مالی قرارداد های بیع متقابل
۱) بازپرداخت از محل سود پروژه: سرمایه پذیر می تواند از محل درآمد حاصل از فروش محصولات یا خدمات پروژه، بازپرداخت ها را انجام دهد.
۲) خرید محصولات تولیدی: سرمایه گذار خارجی می تواند محصولات تولیدشده در پروژه را خریداری کند.
۳) پرداخت نقدی: در موارد خاص، سرمایه پذیر از محل منابع دیگر، بازپرداخت نقدی انجام می دهد.