بررسی و تحلیل موافقتنامه های چند جانبه بین دولت جمهوری اسلامی ایران و تابعان بین الملل در حوزه روانگردان و مواد مخدر
بررسی و تحلیل موافقتنامه های چند جانبه بین دولت جمهوری اسلامی ایران و تابعان بین الملل در حوزه روانگردان و مواد مخدر
دکتر حسام الدین رحیمی تاریخ دریافت : 1395/5/5 **
استاد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تاریخ انتشار : 07/05 /1395**
نویسنده مسئول
چکیده
پس از پایان جنگ، سازمان ملل متحد شروع به کار نمود و در زمینه مواد مخدر همان راهبردهای جامعه ملل را ادامه داد. ابتدا شورای اقتصادی و اجتماعی به عنوان یکی از ارکان سازمان ملل متحد تشکیل شد. در حالیکه مبارزه جهانی علیه مواد مخدر افزایش یافته و دولت ها و سازمان های غیرانتفاعی هر روز حلقه این مبارزه را تنگ تر می کنند سوداگران مرگ با بهره گیری از علوم و تغییرات مختلف در شکل و شیوه عرضه مواد مخدر، جهان را با مخاطرات جدی روبرو ساخته اند. سوء مصرف مواد مخدر سنتی و صنعتی، دیگر به قشر جوان و یا به یک کشور خاص محدود نمی گردد. امروزه، روش های زندگی به سرعت در این دهکده جهانی الگوبرداری می شود. از این رو کشورها می بایست به طور یکپارچه نسبت به شناسائی و اتخاذ اقدامات لازم مبادرت نمایند. مشکل یاد شده، محدود به تعدادی از کشورهایی که تولیدکننده عمده مواد مخدر صنعتی هستند، نمی باشد. ساخت و سوء مصرف مواد مخدر و مواد محرک از نوع آمفتامین ، همچنان رو به تزاید است. به عنوان مثال در جنوب شرق آسیا شیوع این مواد به حد هشداردهنده ای رسیده است. جوانان در سایر کشورها به طور تدریجی، موقعیت هم سن و سال های خود را در کشورهای غربی تجربه می کنندعلی رغم اینکه تاثیر این مواد در جوامع مختلف یکسان است، لیکن مشاهده می شود که واکنش دولت ها نسبت به آن متفاوت است. برخی دولت ها نسبت به مصرف مواد محرک در کشورهای خود بسیار بی تفاوت هستند و برخی به شدت در برابر آن، واکنش نشان می دهند. این تفاوت ها به سوء تفاهم موجود در جامعه دامن زده و موجب می گردد تا اطلاعات غلط در خصوص اقدامات کشورها و پیامدهای آن در جامعه منتشر گردد. در عصری که باورهای دینی در حال رنگ باختن است و حریم خانواده و اجتماع در حال تضعیف است مواد مخدر و روانگردان فقط برای کوتاه مدت به جوانان احساس کاذب غوطه وری در خلاء و رهایی از واقعیت را می دهد. قوانین و مقررات داخلی کشورها به تنهایی توان رویارویی با این معضل را ندارند. لذا یک عزم جهانی از سوی جامعه بین الملل در راستای کاهش تقاضا و عرضه را می طلبد. ظهور این پدیده در طول تاریخ و هم چنین افزایش تعداد معتادین سبب شد تا کشورهای مختلف جهان اندیشه همکاری و مشارکت را در چارچوب قواعد حقوق بین الملل در سر بپرورانند. در دهه 60 میلادی هیات بین المللی کنترل مواد مخدر و در سال 1990 برنامه بین المللی کنترل مواد مخدر ملل متحد به منظور نظارت و کنترل بر مواد مخدر تاسیس شدند. همچنین سه کنوانسیون مهم در زمینه کنترل مواد مخدر در سال های 1961، 1971 و 1988 توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید. علاوه بر این چندین اعلامیه سیاسی، برنامه اقدام و قطعنامه نیز به وسیله مجمع عمومی صادر شد که مهم ترین آن ها طرح چند منظوره جامع یا CMO در سال 1987 و همچنین اعلامیه سیاسی و طرح اقدام مصوب 1998 می باشد.
بیان موضوع
به موازات پیشرفت جوامع، نیازها، نگرش ها و الگوهای رفتاری انسان ها نیز دچار تغییر و دگرگونی می گردد. این دگرگونی از جامعه ای به جامعه دیگر و از منطقه ای به منطقه دیگر بر اساس موقعیت جغرافیایی، میزان دستیابی به فن آوری های نوین، پراکندگی و تنوع جمعیتی، میزان علائق و وابستگی به باورهای دیرینه و اعتقادی، سطح رشد آگاهی، زمینه های فرهنگی و همچنین وضعیت معیشتی و اقتصادی متفاوت است.
در اغلب کشورهای جهان، تکنولوژی ارتباطات و دسترسی به آن تسریع و تسهیل گردیده است. از نشانه های بارز این دهکده نوین جهانی تشدید استرس ها و فشارهایی است که انسان ها خود خالق آن می باشند، لذا برای رهایی از این فشارها به دنبال راه های گریز هستند به همین دلیل ساخت و در نتیجه مصرف مواد افیونی و مصنوعی به عنوان یکی از راهکارهای مورد استفاده می باشد.
گسترش روزافزون مواد مخدر و افیونی در تمام زمینه ها اعم از تولید، محل و مصرف آن، امروزه نگرانی عمیقی را در جوامع بشری به دنبال داشته و دولتمردان اغلب کشورها با این معضل بزرگ اجتماعی رو به رو بوده و همواره سعی دارند با هر یک از راه ها و روش های گوناگون به نوعی در کاهش دامنه آلودگی آن در نسل امروز به مبارزه پرداخته و بر این اساس نوعی همبستگی جهانی و تصمیم گیری همه جانبه با همکاری یکدیگر در سطح منطقه ای و قاره ای و بالاخره جهانی به وجود آمده تا جائیکه همه ساله شاهد کنفرانس ها، کنگره ها و اجلاسیه های منطقه ای و جهانی در عالی ترین سطوح تصمیم گیری کشورها می باشیم.
یکی از این اجلاسیه ها که با استفاده از ارگانیزم سازمان ملل متحد و کمیسیون اقتصادی و اجتماعی آن همه ساله در مقر دائمی این سازمان در شهر وین برگزار می شود، مهم ترین مرکز تصمیم گیری برای کلیه کشورهای عضو سازمن ملل متحد به شمار می آید و تاکنون کنوانسیون های مهم جهانی مبارزه با مواد مخدر در این مرکز مهم به تصویب رسیده و برای کشورهایی که به آن ملحق شده اند به عنوان قانون ملی لازم الاتباع و لازم الاجرا است.
تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی کشورمان فقط به یک مورد از این کنوانسیون ها ملحق شد که صرفا مباحث مربوط به ارائه فهرست داروهای پزشکی مجاز و حذف داروهای مخدرزای مضر و داروهای روانگردان بود.
کشور ایران در این کنوانسیون از جمله کشورهایی بود که مجوز کشت خشخاش برای مصارف دارویی تحت نظارت کمیته بین المللی نظارت بر داروهای تحصیل شده از تریاک با علامت اختصاری INCB[1] را دریافت کرد و از همان تاریخ سازمان هایی در ایران شکل گرفت که زیر نظر وزارت کشاورزی وقت در برخی از مناطق ایران که مستعد کشت خشخاش بودند امر نظارت بر کاشت، داشت، برداشت و فروش و اخذ مالیات از زارعین و تحویل آن به کارخانه را بر عهده داشت.
اقسام مواد مخدر و روانگردان
بر اساس دیدگاه های مختلف، تقسیم بندی های گوناگونی به عمل آمده است و هر کدام از جنبه خاص به این تقسیم بندی مبادرت نموده اند. مثلا از دیدگاه قانونی و از حیث اشتراک در میزان مجازات، مواد افیونی و حشیش و مشابه آن را در یک گروه و سایر ادویه مخدره را در گروهی دیگر قرار داده اند. از دیدگاه پزشکی هم بر اساس اشتراک در نوع و اثر این مواد قائل به تقسیماتی شده اند از جمله مواد مسکن، خواب آورها، آرامبخش ها، مواد محرک و مواد دلیریوم زا. [2]
الف) تریاک
این ماده مخدر که از قدیم الایام در بین سایر مواد مخدر معروفیت بیشتری دارد، از شیره خشک شده تخمدان نارس گیاه کوکنار (خشخاش) به دست می آید.
تریاک ابتدا خمیری شکل بوده ولی بعد در اثر مجاورت هوا سخت می گردد و رنگ آن حالت خمیری قهوه ای تیره است ولی پس از خشک شدن رنگ آن بازتر می شود. تریاک بوی مخصوصی داشته و مزه آن بسیار تلخ است.[3]
کشیدن تریاک در کشورهای مختلف شرق به طرق مختلف انجام می گیرد ولی عموما اساس آن ها یکی است. به این ترتیب که حبه های کوچک تریاک را با سوزن یا وسیله دیگری در برابر آتش قرار می دهند که بسوزد و دود آن را از سوراخی که در پیپ های مختلف الشکل تعبیه می گردد با دهان فرو می کشند. ماده فعال تریاک سولفات مرفین است. در بین معتادان حرفه ای خوردن تریاک به صورت ترکیب با چای و قهوه و حبه های ریز یا تزریق زیرجلدی مشاهده می شود و ماده ای که از سوزاندن تریاک به هر نحوی به دست آید، با هر درجه مرفین که باشد سوخته تریاک گویند.
ب) مرفین
مرفین از تریاک استخراج می شود و یا مستقیما از ساقه خشخاش به دست می آید و به صورت پودری کریستالی به رنگ قهوه ای روشن و یا سفید می باشد و ذرات آن در زیر ذره بین شبیه کریستال های سوزنی است. مرفین آلکالوئیدی از تریاک بوده و معمولا به صورت سولفات مرفین مصرف می شود.[4] از هر 10 کیلوگرم تریاک حدود یک کیلو مرفین تهیه می گردد. عنصر اصلی تریاک که خاصیت تدخیری به آن می دهد در واقع همین مرفین است که در لابراتوارهای مجهز به طرق شیمیایی به دست می آید.
مرفین عموما به صورت تزریق زیرجلدی استعمال می شود. مصرف عمده مرفین در کشورهای اروپایی و عمدتا برای تهیه هروئین از آن می باشد.
از نظر دارویی، ضد درد بوده و با اثرات رخوت زایی که بر روی مغز دارد، باعث کنترل دردهای شدید می شود و به همین خاطر مصرف مجاز آن فقط در بیمارستان ها می باشد.
ج) هروئین:
هروئین از کلمه هیروس یا هیرو به معنی مرد قهرمان گرفته شده است. هروئین یکی از ترکیبات مرفین می باشد که با عمل استیلاسیون به دست می آید. این ماده به رنگ سفید مایل به کرم دارای طعمی تلخ و بی بو است که پس از مدتی نگهداری بوی ترشی و سرکه می دهد. هروئین، قوی ترین و مخرب ترین ماده مخدر دنیا به شمار می آید که در سال 1874 توسط یک دانشمند انگلیسی ساخته شد. هروئین از طریق کشیدن از راه مجاری تنفسی، تزریق داخل رگ ها و تزریق زیرجلدی استعمال می شود. مصرف هروئین از طریق مجاری تنفسی با زرورق به این صورت است که لبه زرورق سیگار یا هر نوع زرورق دیگر را به طرفی که از جنس کاغذ است تا می کنند و با آن یک لوله می سازند، سپس هروئین را که معمولا حدود 5 سانتی متر است روی سطح زرورق دیگری می ریزند و یک تکه مقوای بریده و نازک را به صورت چوب کبریت درآورده پس از آتش زدن روی زرورق گرفته سپس دود حاصله را از دهان استنشاق می کنند.
در استعمال تزریقی، ابتدا معتادان از رگ هایی که جلوی ساعد دست ها نمایان است استفاده کرده، پس از آنکه مدت طولانی از تزریق نقاط مختلف دست ها گذشت و دیگر این نقاط جوابگو نبود نوبت به پشت دست، ساق پا، گردن و در نهایت بیضه ها می رسد.
د) متادون
یک ماده مخدر مصنوعی است که در جنگ جهانی دوم به علت کمبود مرفین برای تسکین مجروحین به وسیله آلمانی ها ساخته شد. در حقیقت متادون یک داروی برطرف کننده درد است که برای تسکین سرفه هم از آن استفاده می کنند. گرچه متادون خود یک ماده اعتیاد آورنده قوی است ولی به عنوان یک داروی پزشکی برای ترک و معالجه معتادان به تریاک، هروئین و مرفین از آن استفاده می کنند. اثرات دارویی آن تا حدی شبیه به مرفین است، با این تفاوت که پس از مصرف، مدت بیشتری طول می کشد تا اثرات آن ظاهر شود و به مدت طولانی تر در بدن باقی می ماند.
ه) کوکائین
یکی از مواد مخدر توان افزای طبیعی می باشد که از برگ کوکا تهیه می شود. کشورهای بولیوی، کلمبیا و پرو بزرگترین محل رشد و نمو کوکا به شمار می روند. نخستین بار بومیان کشور پرو از برگ این درخت برای تسکین درد و رفع خستگی استفاده نمودند. کوکائین ماده موثر رگ برگ های این گیاه است که به اری تاکسیلین شهرت دارد. رنگ آن سفید شفاف و همانند کریستال ریز می باشد و با مختصر تکانی بلورهای ریزان بر روی هم می غلتند. این ماده یک ضد درد موضعی بسیار قوی است. از پوست و مخاط بینی هم جذب می شود. گرد کوکائین از راه بینی استنشاق و یا در رگ تزریق می شود که خاصیت آن، ایجاد نیرو و هیجان می باشد و استعمال زیاد آن موجب جنون، افزایش فشار خون و ضربان قلب، درجه حرارت بدن، کم اشتهایی و سنگ کوب می شود.
و) حشیش
ماده ای به رنگ سبز تیره و گاهی قهوه ای مایل به سبز شبیه حنا که از گل، برگ و ساقه گیاه شاهدانه مونث و از ترشحات چسبنده آن ها به صورت صمغ بدست می آید. حشیش حاوی ماده های شیمیایی بنام T.H.C (تترا هیدروکانابینول) است که ماده موثر آن به شمار می رود. حشیش در طبقه بندی مواد مخدر، جزء مواد توهم زای طبیعی می باشد. آثار مصرف حشیش تغییر در درک رنگ و صدا، افزایش اشتهای کاذب، تند شدن ضربان قلب، قرمزی چشم ، اختلال حافظه، گیجی، به همخوردگی تعادل حرکتی، علائم روانی شدید می باشد.
ز) ماری جوانا [5]
در آمریکا برگ ها و گل های شاهدانه آمریکایی را خشک می کنند و از آن توتون سبز رنگی به دست می آورند که همان ماری جواناست. چون این توتون خیلی زبر است برای پیچیدن آن از چندین دور کاغذهای سفید یا قهوه ای رنگ استفاده می کنند و آن را ریفر می نامند. مشتقات آن را به صورت دسته جمعی در محل هایی بنام تیهاد تدخین می کنند. این سیگار به کندی می سوزد و خیلی زود خاموش می گردد، به همین دلیل معتادان با پک های سریع و دسته جمعی مانع خاموش شدن آن می شوند و برای اینکه از این سیگار استفاده کامل بشود در اماکن سربسته استعمال می گردد.
در آخر این مبحث جا دارد از ماده مخدر جدید دیگری به نام برنز و نخ که در چند سال اخیر وارد بازار شده، و بنا به گفته کارشناسان هنوز اطلاعات دقیقی از ترکیبات شیمیائی این مواد در دست نیست توضیحاتی بیان نمایم.
ح) نخ
این ماده را گروهی جزء دسته مواد مخدر و گروهی دیگر آن را جزء مواد محرک و روان گردان می دانند. این ماده حدود 3 سال قبل وارد کشور شد، هدف از ساخت این مواد به نظر می آید این بوده که مشکل چند موادی بودن معتادان را حل کنند زیرا که هم تاثیر مخدرات (گروه مرفین) را داراست و هم تاثیرات مواد روانگردان را به دنبال دارد اما هنوز بعد از این مدت نتوانسته است با وجود مصرف کنندگان بی شماری که در کشور هست جائی برای خود در بین قاچاقچیان و مصرف کنندگان پیدا کند. این ماده به صورت نخ شمع در اندازه های 10 سانتی متری می باشد و بالاترین قیمت را در بین دیگر مواد مخدر به خود اختصاص داده است و شاید مهمترین دلیل کمبود آن در بین مصرف کنندگان و بی تفاوتی آن ها به این ماده همین قیمت بالای این ماده است. طریقه مصرف آن به این صورت است که یک سر این نخ را با شعله بسیار کم روشن کرده و پس از سوختن مقداری از آن شعله را خاموش کرده و دود حاصل از آن را به صورت مشامی به داخل بینی می کشند که سریع ترین تاثیر را بر روی فرد بین موادهای دیگر می گذارد و در مدت زمان کم اگر فرد مصرف این مواد را ادامه دهد جسم او کاملا نحیف شده و دستگاه عصبی بدن را تا 50% مختل می کند. اعتیاد به این ماده هیچ راه درمانی برای سالم شدن دوباره بدن و روح و روان ندارد. فرد معتاد یا باید همچنان به مصرف خود ادامه دهد تا بمیرد یا قطع مصرف کند و مثل یک شخصی که دچار قطع نخاع شده به زندگی ادامه دهد.
طریقه دیگر مصرف نخ، پیچاندن آن به دور سیگار است که پس از روشن کردن سیگار شروع به کشیدن می کنند و شیوه استعمال ماده مخدر برنز روی یخ تبخیر و پس از آن استنشاق می شود و نخ نیز با خراش روی پوست جذب بدن افراد می باشد. [6]
اقسام مواد روانگردان
الف) اپیوئیدها و ضداضطراب ها.
ب) محرک ها و توهم زا:
1- محرک ها
2- توهم زا
ج) حلال های ارگانیک.
الف) اپیوئیدها و ضداضطراب ها
1- اپیوئیدها:
این دسته از داروها، آنالرژیک های صناعی نظیر پیترین و متادون می باشد. علاوه بر اثر تمایلی (جاذب) سرخوشی آور، این داروها باعث یبوست، کاهش اشتها و کاهش میل جنسی می شود. حتی این دارو از طریق وریدی مصرف می شود و به سرعت وابستگی ایجاد می کند. وقتی این دارو متوقف می شود از تحمل کاسته می شود، به طوری که یک دوز مصرفی بعد از یک دوره پرهیز نسبت به زمانی که قبل از این دوره خواهد داشت، تاثیر بیشتری دارد.
2- ضداضطراب ها:
رایج ترین داروهای نسخه شده روان گردان ضداضطراب ها هستند. این دارو ها از راه دهان مصرف می شوند. بسیاری از بیماران میانسال به خاطر بی خوابی و اضطراب شروع به مصرف بنزودیازپین کرده، وابستگی پیدا می کنند و آنگاه برای به دست آوردن آن به پزشکان مختلف مراجعه می کنند. بنزودیازپین ها امروزه به دو دلیل جایگزین باربیتورات ها شده اند:
1- بنزودیازپین ها شاخص درمانی بسیار بزرگتری دارند.
2- باربیتورات ها سریعا به پیدایش آنزیم های میکروفرمی کبدی[7] منتهی می شوند و تحمل فیزیولوژیک به وجود می آورند، در حالیکه بنزودیازپین چندان خاصیتی ندارد. [8]
انواع داروهای ضداضطراب عبارتند از:
1- باربیتورات ها: کلوباربیتال، پنتوباربیتال و داروهای دیگر.
2- بنزودیازپین ها: دیازپام، کلردیازپوکساید، فلورازپام، اگزازپام و
3- سایر داروها: میروبامات، متاکوآلون، گلوته، تیما، کلرال هیدراته.
1- باربیتورات ها: از طریق خوراکی و وریدی مصرف می شوند. برخی از افراد مسن تر به باربیتورات های تجویز شده وابسته می شوند که در داخل از چندین سال قبل به عنوان خواب آور و برای آن ها تجویز شده است. افراد وابسته قشر جوان هستند که کپسول ها را حل کرده و از طریق ورید به داخل بدن تزریق می نمایند و مصرف کنندگان داخل وریدی جوان اغلب دچار سوء تغذیه می باشند.
2- بنزودیازپین ها: بنزودیازپین ها باعث نشانه های مسمومیت مشابه با باربیتورات ها می شوند. هنگامی که این داروها برای مدت طولانی مصرف شوند وابستگی ایجاد می کنند لیکن به طور گسترده 8-6 هفته به عنوان حدی که بدون خطر وابستگی است، پذیرفته می شود.
سندرم محرومیت بنزودیازپین ها مشخص می شود با:
تحریک پذیری، اضطراب، خواب مغشوش و آشفته، تهوع، افزایش حساسیت، لرزش، سردرد، درد عضلاتی و ... .
ب) محرک ها و توهم زا:
1- محرک ها:
داروهای مذکور سبب بی خوابی شده و حالت هیجان در مصرف کننده ایجاد می نمایند که معروف ترین آن ها «آمفتامین[9]» است.
آمفتامین تا سال 1930 برای درمان افسردگی، تحریک سیستم عصبی ساخته شده، بعدها جزو داروهای روان گردان اعلام گشت.
از انواع گوناگون آمفتامین، سپید (سرعت)، آیس[10]، متکالینون[11]، فنیتلن[12]، پمولین[13] می باشد.
1-1) انواع داروهای محرک زا:
1- آمفتامین 2- دکتروآمفتامین 3- متامفتامین 4- فن متوازین 5- کوکائین 6- اکستازی
لازم به ذکر می باشد چند نوع ماده محرک جدید به تازگی وارد کشور شده که به اختصار به توضیح آن ها می پردازیم:
· گرد فرشته یا Angel:
این ماده روانگردان محرک بسیار قوی حدود 3 یا 4 سال قبل وارد کشور شد که در مدت کوتاه فجایع وحشتناکی را به دنبال داشت. این ماده روان گردان قوی را که مصرف آن در بین دانشجویان آمریکا مرسوم بود و به قول خودشان به آن ها توانایی پرواز و رفتن به آینده را می داد که بتوانند آینده تحصیلی خود و نحوه امتحانات خود را کشف کرده تا بتوانند با بهترین رتبه مدرک تحصیلی خود را اخذ کنند، اما چیزی که عاید بیشتر این مصرف کنندگان تیره بخت شده بود بدنی خرد شده و توهماتی طولانی مدت بود.
در این بین سوداگران مرگ طبق معمول آرام ننشسته و بهترین راه درآمد حاصل از آن را مردمان ساده کشورهای جهان سومی دانستند. در کشور ما بین دانشجویان و گروهی از جوانانی که آرزوهای غیرممکن در سر داشتند استقبال شدیدی از این ماده شد که متاسفانه به مرگ بیشتر آن ها در اولین یا دومین مصرف انجامید. این گرد را هم می شود به صورت مشامی مصرف کرد و هم می توان آن را در شراب حل کرد و خورد که فرد پس از مصرف در عالم خیال به بلندی ها می رفت و احساس می کرد مانند فرشته ها بال درآورده و ناگهان به پرواز درمی آید که خودتان حتما می توانید حدس بزنید چه اتفاقی برای آن فرد بخت برگشته خواهد افتاد. این ماده به سرعت بازار مصرف و خرید و فروش خود را از دست داد.
· تسبیح:
امروزه ماده جدید روانگردان دیگری بنام تسبیح وارد ایران شده است. این ماده جدید همان آمفتامین است که پایه اولیه برای ساخت شیشه محسوب می گردد. این ماده مخلوطی از آمفتامین با شیشه و چند اسید خطرناک دیگر است که به صورت تسبیح درآمده است و شیوه استعمال آن به صورت تدخینی و دهانی می باشد و عوارض آن مانند سکته مغزی، کاهش شدید نور چشم و از بین رفتن حس چشایی می باشد. [14]
· شیشه:
در بین مواد روانگردان، شیشه بسیار پرمصرف است که به اسم های آیس، کریستال هم می باشد. این ماده در برخی حالات به شکل خرده شیشه و یا تکه های یخی می باشد. مهم ترین ترکیب این ماده روانگردان آمفتامین است که در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان یک داروی موثر در رفع افسردگی سربازانی که مشغول جنگ بودند و فرصت استراحت نداشتند برای بالا بردن سطح انرژی از این ماده استفاده می کرده اند. شیشه به صورت تدخینی یا کشیدنی استعمال می شود که برای استفاده آن از پایپ شیشه ای استفاده می شود.
معمولا کسانی که شیشه استفاده می کنند تا 72 ساعت نمی خوابند و رفتارهای بی پروا از حالت نئشگی ماده محسوب می شود و سپس با از بین رفتن اثر این ماده در بدن شخص مصرف کننده طوری احساس کوفتگی می کند که ممکن است تا 48 ساعت یا دو شبانه روز به صورت پیوسته خواب باشد و پس از بیداری سردردهای شدید، بی قراری، لرزش و حرکات غیرارادی در او به وجود آید. شیشه بعد از 6 ماه اختلال شدید در عملکرد دریچه پروستات و دفع ادرار و اسپرم، باعث آسیب های شدید کبدی و جوش های صورت و ایجاد عفونت در دستگاه گوارش (مخصوصا روده ها)، کوچک شدن بیضه ها در مردها و تضعیف قوای جنسی می گردد.
[1] - International Narcotic Control Board (INCB).
[2] - حالت هیجانی، هزیان، از خود به خودی را گویند.
[3] - هاری لودرمن و جان ادگانل، پلیس علمی و کشف جرائم، ترجمه: یحیی افتخارزاده، انتشارات تهران، 1371، ص 362.
[4] - دکتر هوشمند ویژه، محمد، فرهنگ پزشکی، نشر کلمه، 1370، ص 46.
[5] -دکتر ترجمان، امان الله، ماری جوانا خانمان سوز، انتشارات مجد، چاپ 1377، ص 99
[6] - سایت Isfahhan Majid، ماده مخدر جدید برنز و نخ.
[7] - حالتی که کبد دچار اختلال می شود و سم در بدن بیمار افزایش می یابد.
[8] - گودرزی، فرامرز، پزشکی قانونی، تهران، 1372، ص 123.
[9] - Amphetamine.
[10] - Ice.
[11] - Methcalinon.
[12] - Phenlikin.
[13] - Phemolin.