پیدایش و تحول زبان فارسی از کهن تا نو

با نگاهی ژرف به ریشه های تاریخی زبان فارسی، روند تکامل آن از فارسی باستان تا فارسی نو بررسی می شود. این سیر تحول همراه با شواهد تاریخی و زبانی ارائه شده و به جنبه های گوناگون از جمله دستور زبان، واژگان، خط و تاثیرات فرهنگی و زبانی پرداخته خواهد شد.

فارسی باستان

فارسی باستان که بین سال های ۶۰۰ تا ۳۰۰ پیش از میلاد زبان رسمی امپراتوری هخامنشی بود، در قالب خط میخی فارسی باستان تجلی یافت. از برجسته ترین نمونه های به جا مانده از این دوران، کتیبه بیستون است که حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره ساختار زبانی و تاریخی این دوره محسوب می شود. در این بخش، علاوه بر بررسی ترجمه و تحلیل محتوای کتیبه ها، ساختار دستوری و واژگان فارسی باستان با زبان های هم خانواده مقایسه شده و نقش این زبان در دیپلماسی و ارتباطات بین المللی آن دوران تحلیل می شود. همچنین، پژوهش های باستان شناسی و کشف کتیبه ها و اسناد مرتبط، دیدگاه های تازه ای درباره گسترش و کارکرد فارسی باستان ارائه می دهند.

فارسی میانه

فارسی میانه، که از حدود ۳۰۰ پیش از میلاد تا سال ۹۰۰ میلادی رایج بود، در دوره های اشکانی و ساسانی دستخوش تحولات گوناگونی شد. در این دوران، خط پهلوی به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای نگارش به کار گرفته شد و زبان های آرامی و یونانی تاثیرات قابل توجهی بر فارسی گذاشتند. نفوذ واژگان یونانی در دوران اشکانی و تاثیر زبان آرامی در دوره ساسانی، از جمله مواردی است که در این بخش بررسی می شود. همچنین، متون ادبی و نوشتاری این دوران، مانند متون دینی زرتشتی (اوستا)، اسناد حکومتی و اداری و تغییرات آوایی و دستوری زبان فارسی در این مقطع تاریخی تحلیل خواهد شد.

فارسی نو

با ورود به قرن نهم میلادی، فارسی نو شکل گرفت و به تدریج تثبیت شد. در این دوران، خط فارسی بر پایه خط عربی استوار گردید و ادبیات فارسی به شکوفایی رسید. شاعرانی چون فردوسی، سعدی، حافظ، مولانا و نظامی سهم بسزایی در رشد و گسترش این زبان داشتند. تاثیر اسلام و زبان عربی بر فارسی، از جمله ورود واژگان عربی و تغییرات ساختاری در دستور زبان، از دیگر مباحثی است که در این بخش بررسی می شود. همچنین، نقش زبان فارسی در تدوین متون دینی و فلسفی، تاثیر آن بر توسعه علم و فلسفه، و گسترش آن در مناطق مختلف ایران و فراتر از مرزهای جغرافیایی کشور تحلیل خواهد شد. علاوه بر این، به گویش های مختلف فارسی و تنوع زبانی در مناطق گوناگون ایران پرداخته می شود تا تصویری جامع از تکامل این زبان در طول تاریخ ارائه گردد.