سخنی چند درباره منابع و مصادر متون فقه و شرح لمعه

ابواب «نکاح، طلاق؛ قضا، قصاص و متاجر»، از ابواب مهم فقه امامیه محسوب می شود که پیشگام نگارش آن، محمد بن جمال الدین مکی عاملی (۷۳۴-۷۸۶ق) ملقب به شهید اول در کتاب «اللمعه الدمشقیه» است. بعدها زین الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جبعی(۹۱۱-۹۵۵ یا ۹۶۵ق) معروف به شهید ثانی، فقیه شیعی قرن دهم قمری، با نگارش شرح بر لمعه دمشقیه و نام گذاری آن به «الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه» نقشی موثر در تکوین و سامان مطلوب فقه امامیه ایفا نمود. منبع اصلی آزمون کارشناسی ارشد و دکتری رشته حقوق و فقه نیز، کتاب مزبور شهید ثانی است . این اثر، از دیرباز مورد توجه فقهای امامیه قرار داشته و مصدر مهمی برای نگارش قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی نظام حقوقی ایران به شمار می رود.

حجم زیاد کتاب الروضه البهیه شهید ثانی، باعث شد که خلاصه ای از این شرح ارجمند، موسوم به «تحریرالروضه فی شرح اللمعه الدمشقیه» توسط علیرضا امینی و سید محمدرضا آیتی در دو جلد به چاپ برسد. در واقع کتاب مذکور، شرح لمعه جدید محسوب نمی شود، بلکه هدف گردآورندگان آن، تلخیص کتاب الروضه البهیه شهید ثانی بود.

مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه، از سال 1403، منبع متون فقه را «تحریرالروضه» و 5 باب مهم «نکاح، طلاق، قضاوت، قصاص و متاجر» معرفی کرد. این اقدام مرکز وکلا به زعم نگارنده این سطور، اقدامی ارزشمند در راستای اجماع منبع سوالات متون فقه کنکور ارشد و دکتری با آزمون وکالت بود.

نکته شایان ذکر این است که با اکتفا به ترجمه صرف، نمی توان به سوالات استنباطی سنجش و آزمون وکالت پاسخ درست داد یا نتیجه مطلوب گرفت؛ به همین خاطر، هدف نگارنده در اثر حاضر، شرح آزمونی پنج باب مذکور است. مزیت این اثر، معطوف به تمرکز طراحان سوال سنجش در متون فقه بوده که خوانندگان گرامی را از مراجعه به کتب متعدد در پنج باب مذکور بی نیاز می سازد.

در ترجمه متون عربی، آنچه در اول ضروری می نماید آشنایی با قواعد صرف و نحو عربی و اشرافیت کامل به لغات عربی است و بدون این عناصر مهم، قدم نهادن به وادی ترجمه متون عربی به فارسی، کاری خام و ناصواب تلقی می شود. از سوی دیگر در دایره تخصصی تر، اشراف به علم حقوق و مواد قانونی که بخش اعظمی از آن، در سایه متون فقه امامیه نگاشته شده، اصلی بنیادی در ترجمه این متون به شمار می رود. قبل از نگارش این اثر، ابعاد مختلف شروح دیگر و کتاب های موجود در بازار و نیز سوالات معتبر سنجش پیرامون متون فقه ارزیابی شد و دست آخر با رویکرد آزمون محور، مجموعه حاضر، تقدیم جامعه علمی و حقوقی می شود.

مترجم و شارح اثر حاضر، تنها به مطالب «تحریرالروضه» اکتفا نکرده و در برخی جاها، نظرات بنیادی شهید ثانی را در قالب نکته در پاراگراف آورده است؛ به همین خاطر داوطلبان کنکور کارشناسی ارشد و دکتری حقوق یا فقه و مبانی حقوق نیز می توانند از آن بهره ببرند. از سوی دیگر، برای تفهیم بهتر مطالب، مواردی در ترجمه با قلاب [ ] افزده شده که راهگشای فهم بهتر خوانندگان خواهد بود.

متون فقه، یکی از دروس مهم رشته های حقوق و فقه تلقی می شود که کتاب شرح آزمونی نکاح، طلاق، قضا و قصاص و متاجر را برای متون فقه مرکز، منطبق با تحریرالروضه تالیف و روانه بازار نشر کردیم. این کتاب تنها برای متون فقه وکالت مرکز نبوده، بلکه ابواب آن، از مصادر سوال خیز سوالات ارشد حقوق و حتی دکتری حقوق خصوصی به شمار می رود. منبع اصلی ارشد الروضه البهیه شهید ثانی است که شرح لمعه تلقی می شود.