آشنایی با جامعه شناسی ورزشی- قسمت اول

جامعه شناسی ورزش به بررسی رابطه متقابل بین افراد و ساختارهای جامعه مانند خانواده، دین، دولت و غیره با ورزش می پردازد. در واقع، جامعه شناسی ورزش کارکرد ورزش را فراتر از سلامت بدن می داند و با تکیه بر اینکه نهاد ورزش کارکرد اجتماعی دارد رابطه متقابل الگوهای رفتاری جمعی با انواع ورزش را تبیین و تفسیر می کند. «مارسل موس» با تالیف کتاب «فنون بدن» در سال 1934 آغازگر جامعه شناسی ورزش شد و بعد از او «هویزینگا», «کایووا» و «گاتمن» این نوع نگاه به ورزش را بسط و گسترش دادند. از میان متفکران مشهور معاصر «نوربرت الیاس» و «پی یر بوردیو» رابطه متقابل ورزش را با سبک زندگی، عادت واره و سرمایه اجتماعی بررسی کردند و منتقد مشهوری از مکتب فرانکفورت مانند« تئودور آدورنو» با رویکردی انتقادی به ورزش نگریسته و کارکرد اجتماعی نهاد ورزش را توجیه گر مسائل سیاسی دانسته است.

«مارسل موس» از شاگردان «امیل دورکیم» بر این باور بود که رفتار بدنی از سنخ رفتار فرهنگی است. در واقع از نظر او هر فعالیت بدنی در همبستگی تنگاتنگ با بستر اجتماعی و یک رفتار فرهنگی است.

ورزش در واقع به بازی گرفتن قاعده مند بدن است که برحسب تعلق اجتماعی عمل کننده ها کارکردهای متعدد و گوناگونی دارد. در این تحلیل مارسل موس جوانه زدن بعد سیاسی ورزش کاملا قابل مشاهده است.

به رغم اینکه برخی از نام آوران اندیشه اجتماعی همانند هربرت مید، ماکس وبر، جرج زیمل و تورشتاین وبلن به طرح ابعاد اجتماعی ورزش پرداختند، ولیکن جامعه شناسی ورزش در دهه های اخیر صورت منظمی یافته است. ابعاد اجتماعی ورزش پس از جنگ جهانی دوم به ویژه 1965 میلادی مورد توجه جدی قرار گرفت. جامعه شناسی ورزش طیف وسیعی از سئوالات را در بر می گیرد و دامنه مطالعاتی آن موضوعاتی همانند الگوهای جامعه پذیری و زمینه های فرهنگی مرتبط با ورزش تا مناقشات و درگیری های سیاسی در سطح بین الملل را شامل می شود. با توجه به اینکه دنیای مدرن با سیاست همنوا شده است، ورزش نیز در چنین دنیایی نمی تواند از معادلات سیاسی و در پی آن اقتصادی و تحولات اجتماعی مصون باشد. در این رابطه نمی توان از قدرت رسانه ها و نقشی که در این میان بازی می کنند غافل شد.

در جامعه شناسی ورزش به اثرگذاری و اثرپذیری انواع ورزش بر جامعه و برعکس – شامل ورزش همگانی، ورزش قهرمانی، ورزش حرفه ای و ورزش تربیتی- پرداخته شده است. هر کدام از انواع ورزش دارای اثرات متفاوتی بر جامعه هستند. رویکردهای «ورزش همگانی»، «ورزش قهرمانی»، «ورزش حرفه ای» و «ورزش تربیتی»؛ چهار رویکرد شناخته شده برای ورزش در جهان است. هر کدام از این رویکردها دارای ساختار و کارکرد مختص به خود در سطح جامعه است. ورزش همگانی نقش ویژه ای در تامین سلامت جسمی و روحی افراد جامعه دارد. در ورزش قهرمانی، دارای نقش ویژه در حفظ و ارتقاء عزت و افتخار ملی، ورزش تربیتی دارای نقش ویژه در استعداد یابی و بهبود فرهنگ عمومی جامعه، ورزش حرفه ای دارای نقش ویژه در توسعه اقتصاد ملی است.

منبع: 

جهانفر، رضا (1401)، مطالعه جامعه شناختی نقش ورزش و سازمان های ورزشی در ساختار جنگ؛ نمونه موردی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.