آموزه های تربیتی در وصیت نامه شهدای دفاع مقدس بخش دیشموک

شهدا به صورت آگاهانه و ارادی راه پرافتخاری را برگزیده اند. چنین افرادی که جان خود را برای بقاء و تداوم جامعه فدا کردند، برای تعلیم و تربیت نیز دغدغه هایی داشتند. می توان در وصیت نامه ها به دغدغه های آن ها پی برد و راهکارهای تربیتی استخراج کرد.

منظور از آموزه های تربیتی، آن مجموعه اصول و مرامی است که می تواند در فردی که تربیت می شود، تغییراتی ایجاد کند و این تغییرات پی درپی، تدریجی و به گونه ای باشد که شخص مورد تربیت را به کمال مطلوب و موردنظر برساند. آموزه های تربیتی شهدا شامل اهداف، اصول و روش های تربیتی است.

شهدای بخش دیشموک[1] در وصیت نامه های خود به هدف های تربیتی نیز پرداخته اند؛ هدف های تربیتی مورد اشاره در وصیت نامه شهدا به غایی و واسطه ای تقسیم می شوند. هدف های غایی عبارت اند از خداوند، عبودیت، قرب و رضوان الهی که همه این ها به معنی سعادت هستند. از این میان غایی ترین هدف تربیتی خداست. از دیگر اهداف غایی عبودیت و رسیدن به قرب الهی می باشند. طبق وصیت نامه شهدا اهداف واسطه ای قابل تقسیم به اهداف تربیتی مرتبط با خدا، مرتبط با خود و مرتبط با دیگران هستند. اهداف واسطه ای مرتبط با خدا عبارت اند از تقوی، عبادت، سپاسگزاری از خداوند، مسئولیت پذیری، حفظ اسلام، اخلاص و تواضع و تسلیم در مقابل خدا و جلب رضایت خدا. اهداف تربیتی مرتبط با خود عبارت اند از پرورش تعقل، فراگیری علم و دانش، تعالی اندیشه، خودشناسی، گرایش به جاودانگی و گرایش به دفاع و جهاد. اهداف تربیتی مرتبط با دیگران در چهار مقوله ارتباطات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی قرار می گیرند. اهداف ارتباطات اجتماعی شامل سه زیر مقوله می شود که عبارت اند از تربیت افرادی که پیامبر، ائمه و ولی فقیه را تکریم کنند. تربیت فرزندانی که عظمت حق والدین را بشناسند به آن ها احترام بگذارند و بابت نقش والدین در زندگی خود قدردان آن ها بوده و از آن ها سپاسگزار باشند، تربیت شهروندانی که قدردان زحمات مردم و نقش آن ها در اداره جامعه اسلامی و عبور کشور از تنگناها باشند. اهداف ارتباطات سیاسی شامل تربیت شهروندانی که برای تشکیل حکومت اسلامی تلاش کنند، حافظ عزت و استقلال جامعه باشند، از حوادث تاریخی درس عبرت آموخته و با امربه معروف و نهی از منکر و دفاع از مرزهای سرزمینی به تداوم حکومت و جامعه اسلامی کمک کنند.

در وصیت نامه شهدا می توان اصول آموزشی را مشاهده کرد که عبارت اند از اصل تذکر: بر این اساس شهدا مطالبی را به عنوان تذکر در وصیت نامه های خود بیان کرده اند. تذکرات آنان امور مختلفی را در برمی گیرد از جمله امور دنیوی و اخروی، اخلاقی و انسانی، سیاسی و کشورداری. به علاوه مخاطب آنان افراد و گروه های متنوعی می باشند از جمله والدین، خواهر و برادر، دوستان و خویشان، آحاد مردم و مسئولین. اصل اصلاح شرایط: یکی از راه های تحقق اصلاح شرایط، انتخاب و تنظیم شرایط است. اصل تعقل: که اشاره به هدایت تفکر دارد. شهدا در مواردی در قالب وصیت سعی در هدایت تفکر و اندیشه مخاطب دارند. اصل فضل: این اصل مبتنی بر فراتر رفتن از عدل است. به عبارتی تعامل از روی فضل با دیگری یکی از راه های تحقق فضل بشارت به عطا بعد از انجام عمل است.

در مورد هدف های تربیتی شهدای بخش دیشموک به اندازه کافی و مورد انتظار به درستی به اهداف تربیتی غایی توجه کرده اند. در مورد اهداف واسطه ای نیز به اهداف تربیتی واسطه ای مربوط خدا خود به طور کامل و مفصل پرداخته اند. به خصوص به آموزه های مربوط به حوزه اجتماعی و سیاسی توجه مناسبی داشته اند. از بین اصول تربیتی نیز بیشتر به اصول تذکر، اصلاح شرایط، فضل و تعقل توجه کرده اند و از این میان بیشتر از همه با فاصله زیادی با دیگر اصول، اصل تذکر وجود دارد.

با توجه به نتایج فوق برای اثرگذاری بیشتر وصیت نامه شهدا در جامعه به خصوص برای نسل آینده ساز می توان راهکارهایی به دست اندرکاران امر تعلیم و تربیت ارائه کرد. از جمله با توجه به اینکه عمده ترین هدف غایی تربیت از منظر شهدای بخش دیشموک کسب سعادت، قرب و رضوان الهی است، هدف گذاری در نظام آموزشی برای تربیت دانش آموزانی که برای آن ها هدف اصلی زندگی، قرب و رضوان الهی باشد، انکارناپذیر است.

عمده ترین اصل تربیتی که شهدای بخش دیشموک بر آن تاکید دارند اصل تذکر است. روش تربیتی مبتنی بر اصل تذکر، موعظه حسنه است که شهدا نیز از آن با بسامد بسیار بالایی بهره بردند، لذا ضرورت دارد روش تربیتی موعظه حسنه(مبتنی بر اصل تذکر) در صدر روش های تربیتی برنامه ریزان و دست اندرکاران امر تعلیم و تربیت قرار گیرد[2].

[1]- بخش دیشموک یکی از بخش های شهرستان کهگیلویه در استان کهگیلویه و بویراحمد ایران است.

[2] - این متن کوتاه نتیجه مقاله ای با عنوان«آموزه های تربیتی در وصیت نامه شهدای دفاع مقدس (موردمطالعه: شهدای بخش دیشموک)» است که در مجله مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر(شماره 11 ) چاپ خواهد شد.