قرارداد و بررسی تفصیلی آن

4 آذر 1403 - خواندن 14 دقیقه - 291 بازدید


قرارداد توافقی الزام آور بین افراد است که حقوق و تکالیف آن ها را مشخص می کند. در واقع، قراردادها ستون فقرات روابط اجتماعی و تجاری هستند.

اهمیت قرارداد:
  • ایجاد تعهد: قراردادها تعهداتی را بین طرفین ایجاد می کنند که باید به آن ها عمل شود.
  • حل اختلاف: در صورت بروز اختلاف، قرارداد به عنوان مرجعی برای حل مسئله مورد استفاده قرار می گیرد.
  • حفظ حقوق: قراردادها به هر یک از طرفین اطمینان می دهند که حقوقشان تضمین شده است.
انواع قراردادها:
  • عقود لازم:
  •  قراردادهایی که نمی توان آن ها را فسخ کرد.
  • عقود جایز: 
  • قراردادهایی که یک طرف می تواند آن ها را فسخ کند.
  • عقود معین: 
  • قراردادهایی که در قانون به صورت مشخص تعریف شده اند مانند بیع، اجاره، وکالت و ... .
شرایط صحت قرارداد:
  • قصد طرفین: 
  • هر دو طرف باید آگاهانه و با قصد ایجاد تعهد وارد قرارداد شوند.
  • اهلیت طرفین:
  •  طرفین قرارداد باید دارای اهلیت قانونی باشند.
  • موضوع معین:
  •  موضوع قرارداد باید مشخص و قانونی باشد.
  • مشروعیت جهت معامله: 
  • هدف از انعقاد قرارداد باید قانونی باشد.
پیچیدگی قوانین:
 قوانین مربوط به قراردادها پیچیده است و نیاز به تخصص دارد.
  • پیشگیری از اختلاف:
  • نتیجه گیری:
    تنظیم قرارداد صحیح و اصولی، یکی از مهم ترین عوامل موفقیت در هر معامله است. بنابراین، توصیه می شود که برای تنظیم قراردادهای مهم، از وکیل با تجربه کمک بگیرید.

قراردادها از ابتدای تاریخ تاکنون نقش بسیار مهمی را در زندگی بشر داشته اند. در واقع روابط اجتماعی افراد بر اساس تعهدات پابرجاست.به عبارت ساده تر اگر فردی قصد خرید یک ماشین را داشته باشد، در برابر فروشنده تعهداتی دارد اما آیا تاکنون از خود پرسیده اید که این تعهدات بر چه اساس شکل می گیرند؟ با ما تا آخر این مقاله همراه باشید تا با یکی از اساسی ترین منشاء های تعهدات یعنی قرارداد بیشتر آشنا شویم.قرارداد چیست؟ا

ولین گام برای بررسی قرارداد، آشنایی با تعریف آن می باشد. به همین منظور ابتدا بایستی به سراغ معنای لغوی آن برویم. هنگامی که این کلمه را در لغت نامه ها جستجو می کنیم، با واژه هایی نظیر پیمان، عقد و کنترات مواجه خواهیم شد.معنای حقوقی قرارداد نیز از معنای لغوی آن جدا نمی باشد. در واقع عقد، نوعی توافق الزام آور است که بین افراد محقق می شود و تکالیف و حقوق آنها را معین می کند.پس برای تحقق عقد بایستی طرفین به توافق برسند و اراده آنها در جهت انجام موضوع عقد با یکدیگر جمع شود. در آخر نیز باید به تعریفی که قانون گذار در ماده 183 قانون مدنی از عقود ارائه داده است، اشاره کنیم.این ماده اعلام می کند: «عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد». لازم به ذکر است که عقود، دارای انواع متنوعی هستند که در ادامه به ذکر آنها خواهیم پرداخت.تفاوت عقد و قراردادهمانطور که گفته شد، عقد و قرارداد دو کلمه و اصطلاح حقوقی هستند که توسط افراد به جای یکدیگر به کار می روند. در نتیجه شاید اینگونه تصور شود که این دو اصطلاح حقوقی با یکدیگر تفاوتی ندارند.در صورتی که این تصور، اشتباه است. همانطور که می دانید علم حقوق، علم استفاده دقیق از کلمات است به طوری که هر کلمه، بار حقوقی مخصوصی خواهد داشت. به همین خاطر در عرف حقوقی، عقد شامل آن دسته از عقودی است که در قانون مدنی به آنها اشاره شده باشد.این عقود تحت عنوان عقود معین نیز شناخته می شوند. در حالی که قرارداد معنای عام تری دارد و شامل تمامی انواع عقود اعم از عقود معین یا غیر معین می شود. البته ما در این مقاله به منظور راحتی شما عزیزان، عقد و قرارداد را در معنای عام به کار خواهیم برد.قرارداد حقوقی چیست؟
نکته دیگری که قبل از بررسی تفصیلی عقود بایستی بدان اشاره داشت، پاسخ به سوال قرارداد حقوقی چیست، می باشد. در واقع ما با معنای لغوی و حقوقی عقود و همچنین تعریف قانون گذار از عقد آشنا شدیم،اما شاید این پرسش به میان آید که قرارداد حقوقی چیست؟ در پاسخ به این سوال بایستی بگوییم قراردادهای حقوقی آن دسته از عقودی هستند که مفاد آن نگارش شده باشد.به زبان ساده تر اگر پیمان یا عقد میان طرفین و تعهدات و تکالیف آن توسط وکیل مجرب در زمینه تنظیم قرارداد تعیین شده باشد، به این قرارداد که در چارچوب قانون تنظیم شده باشد، قرارداد حقوقی می گویند.دسته بندی قانونی انواع قراردادها
اکنون نوبت آن است که به سراغ دسته بندی انواع قراردادها برویم. ماده 184 قانون مدنی عنوان می کند: «عقود و معاملات به اقسام ذیل تقسیم می شوند:لازم
جائز
خیاری
منجز
معلق
پس میتوان انواع عقود را شامل موارد ذیل دانست:عقود لازم: بر اساس ماده 185 قانون مدنی، عقودی هستند که پس از انعقاد امکان فسخ آنها وجود ندارد. جز در مورد اقاله و خیارات مطرح در قانون.
عقود جایز: ماده 186 قانون مدنی، عقد جایز را عقدی میداند که به صورت یک طرفه قابل فسخ می باشد؛ مگر در مواردی که حق فسخ اسقاط شده باشد یا بحث اشتراط ضمن عقد لازم مطرح باشد.
عقود خیاری: این دسته از عقود قراردادهایی هستند که ضمن آن برای یکی از طرفین یا شخص دیگری حق فسخ در نظر گرفته شده است. البته از جمله عقود لازم به حساب می آیند. (ماده 188 قانون مدنی).
عقد منجز: عقدی است که بلافاصله پس از ایجاد آن آثارش نیز به وجود آمده باشد. (ماده 189 قانون مدنی).
عقد معلق: عقدی است که اراده طرفین آن را ایجاد کرده با این حال آثار آن موکول به انجام موضوع دیگری یا تحقق یک واقعه است. (ماده 189 قانون مدنی).
انواع عقود در قانون مدنیهمانطور که گفته شد یکی از تقسیم بندی های مهم انواع قراردادها، عقود معین می باشد که به تعریف آن پرداختیم. انواع عقود معین در قانون عبارتنداز:

بیع: این عقد یکی از مهم ترین عقود معین قانون مدنی محسوب می شود که بر اساس آن فروشنده کالایی را در ازای دریافت پول به خریدار می فروشد.
اجاره: بر اساس این قرار داد مستاجر در ازای پرداخت مبلغی برای مدت معین، مالک منافع عین مستاجره خواهد شد.
مزارعه: بر اساس این عقد، شخصی در زمین شخص دیگر به زراعت می پردازد و محصول به نسبت مشاعی بین طرفین تقسیم می شود.
رهن: بر اساس این قرارداد، مدیون مالی را تحت عنوان وثیقه به داین می دهد.
مضاربه: اگر بین شخص «ب» و «الف» عقد مضاربه منعقد شود، بدان معناست که «الف» (عامل یا مضروب) با در اختیار داشتن سرمایه «ب» (مالک) به تجارت می پردازد و سود ناشی از آن بر اساس توافق بین آنها تقسیم خواهد شد.
از جمله سایر انواع قراردادهای معین که در قانون مدنی از آنها نام برده شده است، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:عقد جعاله
عقد شرکت
عقد معاوضه
عقد مساقات
عقد ودیعه
عقد عاریه
عقد قرض
عقد ضمان
عقد وکالت
عقد حواله
عقد کفالت
عقد صلح
عقد هبه
عقود لازم در قانون مدنی
همانطور که ذکر شد، قانونگذار در ماده 185 قانون مدنی به تعریف عقود لازم پرداخته است. این ماده عنوان می کند: «عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشد مگر در موارد معینه». در نتیجه میتوان عقود لازم را آن دسته از عقودی دانست که هیچ کدام از طرفین نمی توانند آن را فسخ کنند، مگر در مواردی که قانون تعیین کرده باشد.حال بایستی به این نکته اشاره کنیم که قانون گذار در دو مورد فسخ قرارداد لازم را جایز دانسته است:فسخ با استناد به خیارات: 

قانون گذار با در نظر گرفتن خیاراتی همچون خیار حیوان، خیار غبن، خیار مجلس و غیره به هر یک از طرفین اختیار فسخ معامله را داده است که ماده 457 قانون مدنی به این نکته اشاره دارد.
اقاله یا تفاسخ: 

همچنین بایستی بگوییم با استناد به ماده 283 قانون مدنی اگر طرفین بر سر فسخ عقد به توافق برسند، اقاله یا تفاسخ اتفاق افتاده است.
قواعد عمومی قراردادها در قانون مدنی
ماده 190 قانون مدنی به موضوع قواعد عمومی قراردادها و شرایط عمومی صحت آنها پرداخته است. این ماده عنوان می کند: « برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است:قصد طرفین و رضای آنها
اهلیت طرفین
موضوع معین که مورد معامله باشد
مشروعیت جهت معامله
قصد و رضای طرفین عقد از جمله اولین شرایط عمومی قراردادها می باشد. بر اساس ماده 191 قانون مدنی، عقد تنها با قصد ایجاد معامله محقق می شود.همچنین این قصد بایستی از طریق لفظ یا نوشته ای که دلالت بر آن کند، اعلام و اظهار گردد. به علاوه بایستی بگوییم رضایت طرفین معامله به معنای عدم وجود اکراه و اجبار برای تنظیم قرارداد می باشد.اهلیت طرفین قرارداد که در ماده 210 قانون مدنی عنوان شده است. همچنین ماده 211 این قانون، افرادی را اهل میداند که بالغ، عاقل و رشید باشند. بحث تفصیلی در مورد این که چگونه میتوان افراد بالغ، عاقل و رشید را تعیین نمود که از گنجایش این مقاله خارج است.معین بودن موضوع مورد معامله: بر اساس مواد 215 و 216 قانون مدنی مال مورد معامله بایستی دارای شرایط زیر باشد:دارای ارزش مالی
دارای منفعت عقلایی
مشروع و قانونی بودن
معلوم و معین بودن
مشروعیت جهت معامله نیز از جمله دیگر شرایط عمومی قراردادها می باشد. در واقع غیرقانونی بودن هدف و انگیزه افراد از انعقاد قرارداد و نامشروع بودن آن منجر به باطل گردیدن عقد خواهد شد.قانون قراردادها هنگامی که سخن از قراردادهای معین به میان می آید، برای اینکه بتوانیم قانون حاکم بر عقد را تشخیص دهیم، باید به مواد مرتبط با آن عقود در قانون مدنی مراجعه کنیم.در واقع تمامی احکام و شرایط مربوط به عقود معین در قانون مدنی ذکر شده است.همچنین یک سری از عقود معین هستند که خارج از قانون مدنی، مطرح می شوند. در نتیجه برای اطلاع از شرایط و احکام آنها باید به قوانین دیگر مراجعه کنید.در آخر نیز ذکر این نکته ضروری است که تمامی عقود غیر معین ذیل ماده 10 قانون مدنی و با استناد به آن مطرح خواهند شد.مدت قرارداد در قانون مدنیبه طور کلی تعیین مدت در قرارداد بدین معناست که تا چه زمانی موضوع مورد قرارداد و آثار ناشی از آن بایستی پابرجا بماند. در نتیجه تعیین یا عدم تعیین مدت در قراردادها حائز اهمیت است.چرا که دارای آثار متنوعی از جمله خسارت هایی می باشد که به یکی از طرفین وارد شده است. البته ذکر این نکته ضروری است که قانونگذار در برخی از عقود نظیر عقد اجاره یا مزارعه، تعیین مدت عقد را شرط اساسی صحت آن دانسته است. به بیان ساده تر اگر در اینگونه عقود، مدت عقد تعیین نشود، عقد باطل خواهد بود

اثار قرارداد چیست؟

بطور کلی، مهم ترین اثر قرارداد پس از انعقاد و اخذ قرارداد، ایجاد تعهد و تکالیف موضوع مورد عقد می باشد. به بیان ساده تر شما پس از اینکه بر سر انعقاد یک عقد با شخص دیگر به توافق می رسید تعهدات ناشی از انتقاد عقد به وجود خواهد آمد. حال این تعهدات با توجه به موضوع عقد متفاوت می باشند.به عنوان مثال آثار عقد اجاره با آثار عقد بیع و سایر عقود متفاوت است. پس نمیتوان برای آثار همه عقود یک نسخه واحد پیچید اما چیزی که مسلم می باشد، این است که ایجاد تعهدات و تکالیف از جمله مهم ترین آثار عقد محسوب می شود.ضرورت تنظیم قرارداد خوب در روابط مالی افراد
روابط مالی افراد در دنیای امروز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چرا که بسیاری از فعالیت های روزانه ما پیرامون مسائل مالی مطرح می شود. به همین خاطر تنظیم یک عقد اصولی و خوب دارای اهمیت است.از طرفی اگر نگاهی به پرونده های مربوط به روابط مالی افراد بیندازیم، متوجه خواهیم شد که بسیاری از این پرونده ها به علت عدم آگاهی افراد و عدم تنظیم قرارداد خوب در دادگاه مطرح شده اند.این مسئله به اهمیت تنظیم یک عقد اصولی می افزاید. به علاوه بایستی اشاره کنیم که کوچکترین سهل انگاری در تنظیم قراردادها ممکن است، عواقب مالی جبران ناپذیری داشته باشد. پس تنظیم یک عقد خوب از ضرورت ویژه ای برخوردار است.روش های تنظیم یک قرارداد خوب بسیاری از افراد خودشان شخصا قرارداد حقوقی و مالی خود را تنظیم می کنند. در واقع این افراد با مطالعه مواد قانونی یا از روی تجربه، مفاد قراردادی خود را نگارش می نماید اما بایستی بدانید که تعدد اختلافات حقوقی ناشی از عقود به همین خاطر می باشد.در واقع اگرچه در فضای اینترنت، نکاتی در مورد تنظیم یک عقد خوب وجود دارد، اما از قدیم گفته اند باید کار را به کاردان سپرد. در نتیجه یکی از امن ترین و بی دردسرترین روش های تنظیم قرارداد، استفاده از دانش و تجربه وکیل تنظیم قرارداد می باشد.همانطور که در این مقاله گفته شد، قوانین و مقررات بسیار زیادی پیرامون موضوع قراردادها وجود دارد. به طوری که حقوقدانان، بحث عقود و تعهدات را از جمله سخت ترین مباحث حقوقی ایران می دانند.به علاوه هر کدام از عقود دارای شرایطی هستند