در تعریف چک

[در تعریف چک]
چک از جمله اسناد تجاری است ،که اغلب در امور تجارتی و معاملاتی میان اشخاص و افراد مورد استفاده قرار می گیرد .
فلسفه وجود و ظهور چک از آنجا نشات گرفته است که قانونگذار برای سهل و آسانی در معاملات ،برای اشخاص چک را ابداع و آن را برابر با پول نامید ،بدین نحو که چنانچه افراد برای پرداخت بهای معاملات خواستند مقدار وجه زیادی را پرداخت کنند به وسیله چک و در حین معاملات آن را پرداخت کنند .
به نحوی که افراد ابتدا باید از موجودی حساب خود اطمینان حاصل می کردند و وجه چک را در حساب خود تامین می نمودند ،تا بتوانند چک را در وجه افراد و اشخاص برای پرداخت بهای معاملات صادر کنند ،اما رفته رفته چک از اهداف خود دور تر شد تاجایی که در جوامع حاضر، از چک به عنوان سند تعهد پرداخت وجه در موعد مقرر استفاده می گردد ،به طوری که افراد با استفاده از چک ،متعهد می گردند تا در تاریخ سررسید چک ،وجه مندرج و ثبت شده در برگه چک را به شخص واشخاص پرداخت کنند .
مطابق با ماده ۳۱۰ قانون تجارت :
[چک نوشته ای است که به وسیله آن صادر کننده ،وجوهی را که در دست محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد کرده و یا به شخص دیگری واگذار می کند ]
بنابر مطالب ذکر شده ،و مطابق با این ماده قانونی ،می توان چک را سند انتقال وجه تعریف نمود به طوری که در هرچک ۳ نفر وجود داشته باشند :
اول کسی که چک را صادر می کند
دوم کسی که چک عهده او صادر می شود ،به این معنی که در نزد او مقدار وجه مندرج و تعیین شده در چک موجود است که همان بانک گفته می شود .
و سوم کسی است که وجه چک را دریافت می کند و یا به نوعی چک و سند پرداخت به نفع او صادر شده است که این شخص را ذی نفع می نامند .
دسته چک ها معمولا متشکل از چند برگ اند،گاهی ۲۵ برگ و گاهی ۵۰ برگ و در بعضی از مواقع به تشخیص بانک احتمال دارد که کمتر و یا بیشتر از این تعداد باشد .
به طور کلی چک ،یک سند دارای تعهد و حواله ای حقوقی مبتنی بر پرداخت پول می باشد .
چک دارای شرایط حائز اهمیتی است ،که در دو بخش ماهوی و شکلی قابل بیان است .
شرایط ماهوی :
آن است که شخص صادر کننده چک ابتدا باید دارای اهلیت باشد ،یعنی عاقل ،بالغ،و رشید باشد ،و نسبت به انجام این عمل نیز رضایت داشته باشد به طوری که به اجبار یا به اکراه چک را صادر نکرده باشد،و برابر با قوانین و مقررات موجود ،باید در عملی مشروع و موجود مورد استفاده قرار گرفته باشد .
شرایط شکلی :
به نوعی مرتبط با شرایط شکلی چک ها هستند، به طوری که حتما در برگ چک ها باید کلمه چک ثبت شده باشد ،صدور آن بدون قید و شرط باشد ،نام شخصی که چک را می پردازد درج شود ،تاریخ پرداخت آن ثبت شده باشد ،نام گیرنده و امضای صادر کنده و نام او نیز باید در چک ذکر شود .
چنانچه چک، در ثبت هرکدام از این اطلاعات ،ایراد و یا نقصی داشته باشد ، برابر با مقررات ،میزان ارزش و اعتبار قانونی خود را از دست می دهد .
در قوانین حقوقی کشورمان ،چک یک سند لازم الاجراست و به استناد ماده ۱۲۸۱ قانون مدنی فاقد ویژگی های سند رسمی است ،لازم به ذکر است ،که در شرایط کنونی چک، پول نقد به شمار نمی رود از این رو باتوجه به طرز و شیوه استفاده از آن ،ارزش مالی مستقلی ندارد بلکه تنها یک سند معتبر و قانونی برای پرداخت و دریافت پول به شمار می رود .
پیشینه چک نیز در تاریخ کشورمان به سال ۱۳۰۷ بر می گردد، که با ادامه حیات حقوقی در قانون تجارت مصوب سال ۱۳۱۱ در مواد ۳۱۰ تا ۳۱۷ ،چک به عنوان سند تجاری شناخته شده است .

ایمان مشایخی فر
پژوهشگر و کارشناس حقوقی