چرا برخی ساختمان های پست مدرن در ایران به کلیشه تبدیل شده اند؟

معماری پست مدرن در ایران، با هدف احیای هویت و اصالت در معماری، از عناصر و نمادهای معماری سنتی بهره برد. اما در برخی موارد، این تلاش ها به جای احیای اصیل، به کلیشه سازی منجر شده است. دلایل مختلفی برای این اتفاق وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم:

1. تکرار بی رویه عناصر سنتی:

• استفاده بیش از حد از تزئینات: در بسیاری از ساختمان های پست مدرن، شاهد تکرار بی رویه و اغراق آمیز در استفاده از تزئینات سنتی مانند کاشی کاری، گچبری و آجرکاری هستیم. این تکرار، به جای ایجاد حس اصالت، به کلیشه ای شدن این عناصر منجر شده است.
• عدم درک عمیق از معنا و کاربرد عناصر: برخی معماران بدون درک عمیق از معنا و کاربرد عناصر سنتی، صرفا به صورت ظاهری از آن ها استفاده می کنند که به نوعی تقلب در معماری سنتی تلقی می شود.

2. عدم تناسب با بافت و مقیاس:

• تضاد با بافت شهری: برخی ساختمان های پست مدرن، به دلیل استفاده بیش از حد از تزئینات و فرم های پیچیده، با بافت شهری اطراف خود تناسب ندارند و به عنوان عنصری بیگانه در بافت دیده می شوند.
• عدم توجه به مقیاس: عدم توجه به مقیاس ساختمان و تناسب آن با محیط اطراف، باعث شده است که برخی ساختمان ها مصنوعی و غیر طبیعی به نظر برسند.

3. توجه بیش از حد به ظاهر و فرم:

• فراموشی عملکرد: در برخی موارد، معماران به جای توجه به عملکرد ساختمان و نیازهای کاربران، بیش از حد بر ظاهر و فرم ساختمان تمرکز کرده اند که این امر باعث شده است ساختمان ها به موزه هایی برای نمایش عناصر سنتی تبدیل شوند.
• عدم ارتباط با فرهنگ معاصر: معماری باید با فرهنگ و نیازهای جامعه معاصر ارتباط برقرار کند. برخی از ساختمان های پست مدرن، به دلیل عدم توجه به این نکته، با نیازهای کاربران امروزی همخوانی ندارند.

4. کمبود دانش و تحقیق:

• عدم شناخت کافی از معماری سنتی: برخی از معماران به دلیل عدم شناخت کافی از اصول و مبانی معماری سنتی، نمی توانند از این عناصر به درستی استفاده کنند.
• عدم مطالعه تطبیقی: عدم مطالعه تطبیقی معماری سنتی ایران با معماری سایر کشورها، باعث شده است که برخی معماران به تقلید سطحی از عناصر معماری سایر فرهنگ ها بپردازند.

5. فشارهای اقتصادی و زمانی:

• تاکید بر سرعت ساخت: در برخی موارد، فشارهای اقتصادی و زمانی باعث شده است که معماران به جای طراحی های دقیق و اصیل، به استفاده از عناصر آماده و تکراری روی آورند.
• محدودیت های بودجه: محدودیت های بودجه ای نیز می تواند باعث شود که معماران نتوانند از مصالح و روش های ساخت سنتی استفاده کنند و به ناچار به استفاده از مصالح و روش های ساخت مدرن روی آورند.

راهکارها

برای جلوگیری از کلیشه سازی در معماری پست مدرن، می توان راهکارهای زیر را پیشنهاد کرد:

• تحقیق و مطالعه عمیق: معماران باید با مطالعه دقیق معماری سنتی، به درک عمیقی از اصول و مبانی آن دست یابند.
• توجه به بافت و مقیاس: ساختمان ها باید با بافت شهری اطراف خود هماهنگ بوده و مقیاسی متناسب با محیط داشته باشند.
• توجه به عملکرد: عملکرد ساختمان باید در اولویت طراحی قرار گیرد و عناصر سنتی به عنوان مکمل عملکرد ساختمان مورد استفاده قرار گیرند.
• ارتباط با فرهنگ معاصر: معماری باید با فرهنگ و نیازهای جامعه معاصر ارتباط برقرار کند و پاسخگوی نیازهای کاربران باشد.
• استفاده از مصالح و روش های ساخت سنتی: تا حد امکان باید از مصالح و روش های ساخت سنتی استفاده شود تا اصالت بنا حفظ شود.
• آموزش و ترویج: برگزاری دوره های آموزشی و کارگاه های تخصصی برای آشنایی معماران با اصول معماری سنتی و اهمیت حفظ هویت معماری.

با توجه به این راهکارها، می توان امیدوار بود که معماری پست مدرن در ایران، به جای تکرار کلیشه ها، به احیای اصیل و پویای معماری سنتی کمک کند.