عوامل موثر در ایجاد محیط زیست

تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.

زیستگاه های جهان

سطح کره زمین به طور کلی به ۴ بخش تقسیم می شود که عبارت اند از سنگ کره (لیتوسفر)، آب کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ کره را نیز جزء این تقسیم بندی می دانند. هر کدام این بخش ها شامل اکوسیستم هایی گوناگون هستند که به طور کلی محیط زیست را تشکیل می دهند.

خاک

مهم ترین آثار فعالیت های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین های زراعی می شوند. به طور کلی فرسایش خاک پدیده ای طبیعی است که به وسیله عواملی، چون باد، رواناب های سطحی و تغییرات دما انجام می گیرد. با این حال، فعالیت های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین های زراعی، محصولات تک کشتی، چریدن بیش از حد دام ها در مراتع، جنگل زدایی و بیابان زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می شوند.

مسمومیت خاک می تواند در اثر افزایش نمک های خاک توسط ماشین آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می شود.

آب

طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهم ترین تاثیرات فعالیت های انسان بر روی آب ها در سه مورد خلاصه می شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی.

کیفیت آب ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کره زمین بسیار نگران کننده می باشد. آب های سفره های زیرزمینی و رود ها و دریاچه ها منابع مهم تامین آب شیرین هستند که مستقیما در معرض آلودگی توسط فعالیت های انسان قرار دارند. آلودگی دریا ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تاثیر آلودگی آب های شیرین و چرخه آب می باشد.

علل آلودگی آب ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه های گیاهی یا جانوری می شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته ای).
آلودگی های شیمیایی بسیار گوناگون می باشند و می توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه ها، کشاورزی یا فاضلاب های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیما موجب مرگ بسیاری از گونه ها می شود. همچنین، مصرف کود های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب ها می شود. در نتیجه، باکتری ها و جلبک های سطح آب که از این مواد تغذیه می کنند به سرعت رشد می کنند و زیاد می شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه های ساکن زیر آب می شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه هاست طی زنجیره های غذایی انباشته می شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می کند.

آلودگی آب ها همچنین موجب بارش های اسیدی می گردد که برای محیط زیست سمی می باشند. آلودگی توسط هیدروکربن ها (همچون نفت)، پلی کلروبی فنیل ها (که سمی و سرطان زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال های دیگری از آلودگی شیمیایی آب ها هستند.

هوا

آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی های هوا عبارت اند از:
گاز های شیمیایی سمی که غالبا حاصل واکنش های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه های پایینی هواکره تاثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز های حاصل از سوختن، چون دی اکسید گوگرد، اکسید های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز های گلخانه ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز های گلخانه ای همچون دی اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت های صنعتی وارد هوا می شوند.

زیست بوم

زیست بوم ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می شوند. زیست بوم ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه ها و گیاهان)، انواع برگ ها (مانند ورق های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم ها به واسطه ژنتیک، طبقه بندی یا شباهت های تاریخی تعریف نمی شوند. زیست بوم ها اغلب با الگو های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می شوند.