هژمونی زیست شهری بر زیست روستایی ؛ فرسایش هویت روستاها

15 مهر، روز ملی روستا و عشایر

روز ملی روستاها و عشایر فقط یک جشن بزرگداشت نیست، بلکه فراخوانی برای اقدام است. این روز برای یادآوری آن است که هژمونی شهری بر زندگی روستایی اجتناب ناپذیر نیست و جایگزین هایی برای فرهنگ شهری غالب وجود دارد. روستاها با تولید و تامین غذا برای جمعیت روستایی و شهری، نقش حیاتی در تامین امنیت غذایی دارند. آنها همچنین کلید حکمرانی توسعه پایدار هستند، زیرا اغلب متولیان منابع طبیعی و دانش سنتی هستند. ما باید برای ایجاد یک جامعه عادلانه تر و با پذیرش تنوع بیشتر، که در آن جوامع روستایی ارزش و احترامی دارند، تلاش کنیم. این امر مستلزم دگرگونی اساسی در ارزش ها و سیاست های ما و تعهد به ترویج توسعه پایدار در مناطق روستایی است. هرچند که نباید از یاد ببریم حکمرانی توسعه پایدار روستاها نیازمند رویکردی کل نگر است، که نیاز های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی جوامع روستایی را با هم و در یک چشم انداز در نظر بگیرد.

هژمونی شهری بر زندگی روستایی 

هژمونی شهری بر زندگی روستایی در اغلب کشور های در مسیر توسعه، موضوعی پیچیده و چند وجهی است که ترکیبی از عوامل تاریخی، سیاسی و اقتصادی در شکل گیری آن دخالت داشته اند. در ایران از سال 1341 که سیاست های اصلاحات ارضی به مرحله اجرا در آمد، شاهد سیل مهاجرت نیروی مازاد بخش کشاورزی و همچنین جوانانی که از سال ها قبل سودای زرق و برق زیست شهری و گره خوردن با صنعت را در سر می پروراندند، از روستاها به شهرهای متوسط و بزرگ بودیم. از یک سو، شهرنشینی سریع ایران منجر به تمرکز منابع، فرصت ها و خدمات در شهرها شده و مناطق روستایی را توسعه نیافته(یا دستکم بی شباهت به شاخص های راستین توسعه) و در حاشیه ی توجهات قرار داده است. از سوی دیگر، حاکمیت فرهنگ و ارزش های شهری، شیوه های زندگی سنتی و میراث فرهنگی را در روستا ها از بین برده است.

شهرنشینی، ارزشی برساخت شده

شهرنشینی در ایران، یکی از سیاست های مشترک دولت های پیش و پس از انقلاب با هدف مدرن سازی کشور و ارتقای رشد اقتصادی بوده است. با این حال، این سیاست هزینه های زیادی را برای جوامع روستایی به همراه داشته است که مجبور شده اند خود را با شیوه جدیدی از زندگی که اغلب با سنت ها و ارزش های آنها بیگانه است، وفق دهند. تمرکز منابع و فرصت ها در شهرها منجر به فرار مغزها در مناطق روستایی شده است، زیرا افراد جوان و تحصیل کرده در جستجوی فرصت های بهتر به شهر ها مهاجرت می کنند. و اثرات مخرب این پدیده را امروز در اکثر کلانشهر های کشور و به طور خاص در تهران شاهد هستیم. امروز دیگر مسئله این نیست که کسانی به روستاهای خود بازگردند! بلکه مسئله این است که دستکم عده ای به شهرک های پیرامونی و شهر های منفصل نقل مکان کنند تا اندکی فضای زیست شهری(اگر بتوان آن را زیست نامید) برای سایر مهاجرت کنندگان از روستاها و شهرهای کوچک به کلانشهرها باز شود. (مایلم بگویم که زیست شهری فی نفسه نه ارزش است و نه ضد ارزش؛ اما ارزشی ساختن آن را "محصول برساخته شده" ی سودجویان و سوداگران برای ترویج ارزش های مصرف گرایی در برابر ارزش های تولید گرایی می دانم.)

محو ارزش های روستایی

سیطره فرهنگ و ارزش های شهری موجب محو فرهنگ ها و سنت های روستایی شده است. نخبگان شهری ارزش ها و هنجار های خاص خود را بر جوامع روستایی تحمیل کرده اند و شیوه های سنتی زندگی آنها را عقب مانده و ابتدایی تلقی می کنند. این امر باعث از بین رفتن میراث فرهنگی و فرسایش هویت روستایی شده است. روز ملی روستا و عشایر، فرصتی برای تامل در اهمیت حفظ فرهنگ روستایی و ارتقای توسعه پایدار در این مناطق است. این روز را غنیمت بشماریم.