بهمن (Snow Avalanches)

اصول اساسی برای اجتناب از بهمن و نجات از آن

 لانس یانگ (Lance Young) 

http://outingclub.org/Avalanches.pdf

ترجمه: کمال قادری * 

......................................................................................................................

مقدمه

بهمن ها پدیده های طبیعی پیچیده ای هستند، متخصصین همه علل آن را کامل درک نکرده اند. کسی نمی تواند رخداد بهمن را با قطعیت پیش بینی کند، ولی ما می دانیم که بهمن ها می توانند نیروی عظیمی داشته و برای مسافرت کنندگان در زمستان مهلک باشند.

هرچه بیشتر اسکی (skiing)، اسنوبردسواری (snowboarding)، پیاده روی در برف (snowshoeing) و گردش با اسنوموبیل (snowmobiling) و یا سایر فعالیت های زمستانی انجام دهیم، شانس گیرافتادنمان در بهمن بیشتر است.

دانش می تواند ما را در جلوگیری از گیرافتادن در بهمن یاری کند، همچنین اگر در زیر بهمن مانده باشید کمک می کند زنده بمانیم.

دستورالعمل های کلی در این مقاله به یک شخص عاقل و محتاط کمک خواهد کرد که قضاوت خوبی در مورد وقوع و درجه خطر بهمن داشته باشد، ریسک نکند، اگر قصد سفر دارد پیش بینی خطر بهمن منطقه را چک کند، تغییر آب و هوا، شرایط زمین و توده برفی اطراف را در نظر بگیرد و بطور مداوم ارزیابی خطر بهمن را بروزرسانی کند.

......................................................................................................................

بهمن و انواع آن

بهمن بوسیله برف ناپایدار بوجود میاد. برفی ناپایدار است که خوب به دامنه ای که زیر لایه های برفی و دیگر کریستال های برفی قرار دارد، متصل نشده باشد.

آب و هوا، عوارض زمین (terrain) و توده برفی (snowpack) بر پتانسیل وقوع بهمن تاثیر میگذارد.

بهمن های برف سست (Loose snow slough avalanches)

وقتی شروع می شوند که کریستال های برفی نامتصل در طول یک دامنه شیب دار می لغزند، اندازه این بهمن ها هنگامی که پایین می آیند افزایش می یابد.

این بهمن ها از یک نقطه شروع میشود و از آنجا با برداشتن برف سطحی از اطراف مسیر لغزش، گسترش می یابد و V معکوس را شکل می دهند.

بهمن های تخته ای (Slab avalanches)

 وقتی شروع می شوند که یک لایه منسجم برف به طور ناگهانی بشکند. در جایی که برف حرکت کننده از برف پایدار گسیخته میشود، خط شکستی دارد که به راحتی مشخص می شود. 

بهمن های تخته ای می­تواند یک لایه سفت (انباشته شده توسط باد)، یا لایه نرم (مثل برف تازه) باشد. ولی حرکت آن ، با یک شکست در عرض دامنه از قسمت تاج (نقطه شروع) بصورت ناگهانی بوجود می آید، سپس کل دامنه بطور یکپارچه شروع به حرکت می­کند.

بیشتر کسانی که در بهمن گیر میافتند، خودشان وقوع بهمن را تحریک (trigger) میکنند.

وزن آنها بر روی برف تحت تنش، غالبا برای شکستن پیوندهای شکننده ای که برف را به دامنه یا دیگر لایه های برفی متصل ساخته، کافی است.

وزن و تاثیر آن بر برف ممکن است با افتادن یا بوسیله وسایل نقلیه مثل اسنوموبیل (ماشین ­های برف پیما) شدت یابد.

......................................................................................................................

عوامل مربوط به شکل زمین (Terrain Factors)

1. تندی شیب

بهمن ها غالبا در شیب های 30 تا 45 درجه اتفاق می افتند، ولی ممکن است در شیب های 25 تا 65 درجه نیز آزاد شوند. شکل زیر زوایای شیب را که در آن بهمن ها معمولا به وقوع می پیوندند، نشان می دهد.

2. پروفیل دامنه 

احتمال وقوع بهمن های سنگین و خطرناک در شیب های محدب بیشتر است ولی ممکن است در شیب های مقعر نیز اتفاق بیافتد.

خطر دامنه های با طول شیب کم می تواند به اندازه دامنه های با طول شیب زیاد باشد، مخصوصا اگر بهمنی، قربانی خود را از روی صخره یا به سمت دره، درخت، سنگ یا یخ کافت ها (crevasses) بندازد. 42% تلفات بهمن از لغزش هایی است که در طول شیب کمتر از 300 فوت (91 متر) حرکت می کنند.

3. جهت شیب

تثبیت شیب های رو به شمال ممکن است کندتر از شیب های رو به دیگر جهت ها باشد، شیب های رو به جنوب بخصوص در بهار وقتی که بوسیله خورشید گرم می شوند، خطرناکند.

طرف پشت به باد شیب های بادپناه (Leeward slopes) خطرناکند زیرا مکانی هستند که برف انباشته می شود و ممکن است یک لایه ناپایدار را شکل دهند.

طرف روبروی باد در شیب های بادگیر (Windward slopes) در کل برف کمتری دارند، و معمولا پایدارترند.

......................................................................................................................

عوامل مربوط به پوشش برف (Snow Cover Factors)

1. عمق برف و مهارشدن آن (Snow Depth and Anchoring)

سنگهای بزرگ، درختان، و بوته های متراکم می توانند در مهار برف کمک کنند. دامنه های صاف و خالی بدون این مهارهای طبیعی خطرناکترند.

 ولی بهمن ها حتی می توانند از میان درخت ها نیز شروع می شوند.

 وقتی که عمق برف برای پوشش مهار های طبیعی کافی باشد، لایه های برف مازاد به آسانی می لغزند.

..............................................................

 2. لایه بندی برف (Snow Layering)

عادت کنید که لایه بندی و پیوندهای ساختار برف را با چوب اسکی یا میله سونداژ بهمن (probe poles) امتحان کنید. 

تغییر قدرت لایه های برفی مختلف را با فروکردن میله سونداژ در توده برف، احساس کنید.

 این تست های لایه بندی نسبی را اغلب وقتی که از منطقه ای به منطقه دیگر می روید انجام دهید، به یاد داشته باشید که ساختار برف و پایداری آن از دامنه ای به دامنه دیگر به طور قابل ملاحظه ای تغییر می کند.

 به لایه های خیلی مستحکم و خیلی ضعیف مدفون زیر برف سطحی توجه ویژه داشته باشید. لایه های مستحکم ممکن است به عنوان یک صفحه لغزش برای بهمن ها عمل کنند، مخصوصا اگر یک لایه ضعیف روی آن قرار گرفته باشد.

اگر به نظرتان آنچه که احساس می کنید غیر عادی است (مثل برف سنگین بر روی برف سبک)، تست های پایداری بیشتری مثل اسکی کاتینگ (ski cutting)، چاله برفی (snow pits) و تست راچبلاک (Rutschblock tests) برای بررسی شرایط استفاده کنید.

..............................................................

3. شرایط سطح برف قدیمی (Old Snow Surface Condition)

وقتی که تلاش می کنیم که تغییرات پایداری برف را ارزیابی کنیم، مهم است که شرایط سطح برف قدیمی را بدانیم. برای مثال، برف سردی که بر روی سطوح سخت برف یخ زده می افتد، مثل:

خور پوسته (sun crust): پوسته شکل گرفته بوسیله انجماد برف ذوبی ناشی از آفتاب و

باران پوسته (rain crust): پوسته شکل گرفته بوسیله انجماد آب نفوذی ناشی از باران، 

ممکن است یک پیوند ضعیف را تشکیل دهد و منجر به افزایش یک خطر سریع شود.

......................................................................................................................

عوامل مربوط به آب و هوا (Weather Factors)

1. فاکتورهای متغیر (باد، باران، برف)

تغییرات سریع در شرایط آب و هوایی (باد، دما، برف، بارندگی) باعث تغییرات در پایداری توده برف می شود، بنابراین، مراقب تغییرات آب و هوایی باشید. تغییرات توده برف ممکن است تاثیر منفی بر چسپندگی لایه های برفی و یا نیروهای وارد بر لایه های ضعیف داشته باشد، و بدینوسیله احتمال بهمن را افزایش دهد.

..............................................................

2. باد (15 مایل در ساعت و بیشتر)

بادهای مداوم (sustained winds) با سرعت 15 مایل در ساعت یا بیشتر، حتی در زمان آب و هوای صاف، ممکن است سریعا خطر را افزایش دهند چراکه چنین بادهایی می توانند سریعا باعث بازتوزیع حجم زیادی از برف سطحی سست شوند.

ستون های برف (snow plumes) از خط الراس ها و قله ها نشان می دهد که برف بسوی دامنه های بادپناه حرکت کرده است، که می تواند 10 برابر مکان های دره ای نزدیک، باعث انباشت برف بادآورده شوند. این می تواند شرایط خطرناکتر تخته های بادی (wind slab) را بر روی دامنه های بادپناه ایجاد کند.

..............................................................

3. دما (سرما در زمستان، گرما در بهار)

دماهای پایین (سرد) تمایل به نگه داشتن توده برف ناپایدار دارند، در حالی که دماهای بالا (گرم-نزدیک یا بالای نقطه انجماد) به برف فرصت می دهند که مستقر شود و سریعتر مستحکم شود، و درنتیجه توده برف، یکدست تر و پایدار تر شود.

..............................................................

4. طوفان storms

درصد بالایی از همه بهمن ها در زمان طوفان یا کمی بعد از طوفان ها رخ می دهند.

..............................................................

5. میزان بارندگی (یک اینچ در ساعت)

ریزش برف به سرعت یک اینچ در ساعت یا بیشتر، به سرعت خطر بهمن را افزایش می دهد.

..............................................................

6. برف تازه (کل عمق انباشت به اندازه یک فوت و یا بیشتر) 

در شرایط خطرناک برف تازه یک فوتی یا بیشتر، گوش به زنگ باشید. به یاد داشته باشید که عمق برف تازه ممکن است نسبت به ارتفاع و جهت شیب در فواصل کوتاه به طور قابل ملاحظه ای تغییر کند.

..............................................................

7. برف خیس (بادهای گرم یا باران)

بارندگی می تواند سریع سطح برف را ضعیف کند و اضافه بار باشد؛ بعضی اوقات لایه های ضعیف، باعث می شوند که بهمن تقریبا همزمان با شروع باران رخ دهند.

 همچنین ممکن است باران، داخل برف حرکت کند تا اینکه به یک لایه یخی برسد؛ که پس از آن میتواند لایه یخی را نرم و لیز کند و بهمن های تخته ای مرطوب و بزرگ بسازد.

در طول بارندگی مداوم (sustained rainfall)، یک سری بهمن هایی ممکن است بر همان دامنه رخ دهد چرا که تدریجا لایه های برفی عمیق تر، ضعیف شده اند و تحت تنش قرار گرفته اند.

همچنین بهمن های تخته ای در شرایط نیز بوجود می آیند :

در باران بهاری بوسیله نور شدید آفتاب که ازمیان ابرها می تابد که در نتیجه آن پوشش برفی ذوب و ضعیف می شود. وقتی که طول شب، هوا ابری باشد از انجماد مجدد برف جلوگیری کرده و روز بعد آن، که دما افزایش می یابد، شرایط بهمنی خطرناکی ممکن است بوجود بیاید.

......................................................................................................................

مشاهدات کلی (General Observatios)

1. مسیرهای لغزش قدیمی (Old slide pads)

معمولا، بهمن ها در مسیرهایی که قبلا رخ داده است دوباره اتفاق می افتند. دنبال درختان کوچکی که له شده اند و درختانی که شاخه هایشان شکسته است بگردید. از آبراهه های پرشیب و دامنه های باز بپرهیزید.

..............................................................

2. فعالیت جدید بهمن (Recent Avalanche activity)

اگر شواهدی از شرایط خطرناک مشکوک بهمن، بخصوص بر دیگر دامنه های با جهت های مشابه مشاهده نمودید

..............................................................

3. صداها و ترک ها (Sounds and cracks) 

اگر صدا در برف، بخصوص در شیب بادپناه، پژواک داشت، شرایط احتمالا خطرناک است. اگر برف ترک بردارد و ترک ها گسترده شود، این معمولا نشان می دهد که خطر بهمن تخته ای بالاست.

..............................................................

4. ارتفاع (Elevation)

اگرچه خطر بهمن در کل با ارتفاع افزایش می یابد، شرایط آب و هوایی غیر معمول، همراه با توپوگرافی منطقه ممکن است گهگاه این رابطه را معکوس کند.

..............................................................

5. قله های آتشفشانی (Volcanic peaks)

در قله های آتشفشانی با ارتفاع بالای 8000 تا 10000 فوت، خطر قابل ملاحظه بهمن، ممکن است در طول هر زمانی از سال وجود داشته باشد.

..............................................................

6. اطلاعات (Information)

آب هوای منطقه و گزارش های هواشناسی پیش بینی بهمن را چک کنید. معمولا، رادیو هواشناسی NOAA وقتی که خطر زیاد یا بحرانی مورد انتظار باشد این گزارشات را پخش می کند. همچنین می توانید با اداره خدمات جنگل (forest service) یا نزدیکترین منطقه اسکی تماس بگیرید.

......................................................................................................................

تست های پایداری (Stability Tests)

این تست ها باید بر روی یا نزدیک دامنه ای که قرار است از آن عبور کنید انجام شود.

1. آزمون بیل 

2. چاله برف 

3. تست راچبلاک 

4. تست مواد انفجاری (مخصوص متخصصین)

......................................................................................................................

1. آزمون بیل (Shovel test)

این تست برای ارزیابی ناپایداری سطوح نزدیک، خوب است. اول یک چاله کوچک بکنید، بعد تیغه بیل خود را در برف دست نخورده بالای چاله فرو کنید. تیغه را به عمق لایه مشکوک به گسیختگی فرو کنید و بطرف خود بکشید تا ببینید که برف در لایه مشکوک جدا می شود یا نه.

..............................................................

2. تست چاله برف (Snow pit)

این روشی است برای مطالعه تراکم و ساختار توده برف بوسیله کندن یک چاله (اغلب کندن تا رسیدن به سطح زمین) و مشاهده لایه بندی. این ارزیابی بالاتر از سطح این مقاله است.

..............................................................

3. تست راچبلاک : (Rutschblock)

معمولا برای امتحان دامنه ها قبل از اسکی بکار میرود. مقیاسی از حدود خطر و اقدامات را بدست می دهد که در اسلاید بعدی، توضیح آن آمده است.

..............................................................

مرجع سریع راچبلاک

نکات

- با بیل دو طرف و پایین دامنه را حفر کنید. طرف بالا را بگذارید همچنان به دامنه وصل باشد. اندازه قالب برفی (راچبلاک) 1.5 متر به طرف پایین و 2 متر در عرض باشد.

- باید در دامنه ای اجرا شود که معرف زاویه شیب و توده برف باشد و به اندازه کافی برای انجام تست ایمن باشد.

- فقط لایه های امتحانی باید عمیق تر از نفوذ تخته اسکی و کم عمق تر از چاله باشند.

- تست در شیب های بیشتر از 30 درجه موثرتر است.

- ممکن است کمی وقت و تلاش نیاز داشته باشد تا بدرستی انجام شود.

- هیچوقت تصمیمات خود را براساس یک داده پایه گذاری نکنید، حتی بر اساس نمره راچبلاک!

- این توضیح فقط به عنوان یک مرجع است نه دستور العمل. برای اینکه یک آزمون راچبلاک را درست انجام دهید و همچنین عملی بیاموزید باید یک دوره ایمنی بهمن بروید.

..............................................................

..............................................................

تفسیر رنگ ها

قرمز :

دامنه ناپایدار است، تحریک دامنه های مشابه توسط اسکی باز محتمل است.

 زرد :

پایداری مورد شک است، تحریک دامنه های مشابه توسط اسکی باز ممکن است. اطلاعات بیشتر جمع کنید و احتیاط کنید.
سبز :

پایداری بایستی خوب باشد. بیاد داشته باشید که پایداری در فواصل کوتاه می تواند تغییر کند، و اقدامات ایمنی همیشه مناسب است.

......................................................................................................................

طبقه بندی خطر برف (Avalanche Hazards Ratings)

خطر بهمن کم :

بیشتر، برف پایدار وجود دارد و وقوع بهمن غیرمحتمل است مگر در محدوده های جداافتاده و منفرد (isolated pockets) بر روی دامنه های باز و آبراهه های پوشیده از برف و پرشیب

..............................................................

خطر بهمن متوسط :

محدوده هایی از برف ناپایدار وجود دارد و وقوع بهمن بر روی دامنه های باز و آبراهه های پوشیده از برف و پرشیب ممکن است . مسافران در مناطق روستایی پراکنده (Backcountry travelers) باید احتیاط کنند.

..............................................................

خطر بهمن بالا :

بیشتر، برف ناپایدار وجود دارد و وقوع بهمن بر روی دامنه ها و آبراهه های پوشیده از برف و پرشیب محتمل است. مسافرت روستایی توصیه نمیشود.

..............................................................

خطر بهمن خیلی زیاد :

محدوده های گسترده ای از برف ناپایدار وجود دارد و وقوع بهمن بر روی دامنه های باز و آبراهه های پوشیده از برف و پرشیب قطعی است. وقوع بهمن های بزرگ و مخرب، ممکن هستند. از مسافرت های روستایی باید پرهیز شود.

..............................................................

. علیرغم اینکه خطر بهمن چقدر باشد، محدوده های بدون بهمن (avalanche free areas) در کوهستان ها وجود دارد.

.....................................................................................................................

انتخاب مسیر و احتیاط ها (Route Selection and Precautions)

1. ایمن ترین مسیرها بر بالای خط الراس هاست (ridge tops) و اندکی بر روی طرف بادگیر و دور از رخام ها (cornices) است. اگر نمی توانید بر روی خط الراس ها سفر کنید، مسیر ایمن بعدی ، خارج از حدود دره دور از خط القعر دامنه هاست.

..............................................................

2. از طره های توده برف (cornices) بپرهیزید. با دور زدن مناطق رخام دار به سمت خط الراس ها حرکت کنید. اگر حتما باید از یک دامنه ای که پتانسیل خطر را دارد عبور کنید، بالا و نزدیک قله بمانید.

اگر ترک ها یا خطوط شکستگی بهمن در برف دیدید، از آن ها و دامنه های مشابه نزدیک بپرهیزید.

..............................................................

3. فقط یک نفر در یک زمان باید از دامنه های دارای پتانسیل خطر عبور کند. بقیه باید تماشا کنند. قبل از عبور از دامنه، تسمه های چوب اسکی (ski pole straps) و تسمه های ایمنی تخته اسکی (ski safety straps) را بکنید و کلیه تجهیزات را شل کنید تا اگر لغزشی تحریک شد بشود آنها دور انداخت. همه لباس هایتان را ببندید، کلاه و دستکش بپوشید و کلاه پالتویتان را سر کنید. هر نفر در گروه باید دستگاه فرستنده - گیرنده (avalanche transceiver) و وسایل بررسی منطقه و یک بیل را حمل کند و بداند که چگونه کار می کند

..............................................................

4. اگر مجبورید از یک دامنه خطرناک بالا یا پایین روید، مستقیم بالا روید یا مستقیم پایین بیایید. حرکات عرضی و مورب انجام ندهید. از خط الراس هایی که دارای درختان متراکم هستند (dense timber ridges)، یا از برونزد های سنگی (rocky outcroppings) به عنوان مناطق امن بهره ببرید. از آنها برای نهار و استراحت استفاده کنید. تا می توانید زمان بسیار کمی را بر روی دامنه های باز بمانید. هر چه خطر افزایش می یابد، انتخاب مسیر مهم تر می شود.

......................................................................................................................

زنده ماندن در بهمن (Avalanche Survival)

1. اگر در بهمن گیر افتادید:

کل تجهیزات را رها کنید و اگر ماشین برفی می رانید از آن دور شوید. حرکات شناورگون (swimming motions) انجام دهید. سعی کنید در بالا بمانید و به جوانب بهمن بروید. قبل از اینکه از جنبش باز بایستید، دستهایتان را در جلوی صورتتان بگیرید و سعی کنید یک دریچه برای تنفس در برف درست کنید. اگر می دانید که نزدیک سطح هستید، سعی کنید یک دست یا یک پای خود را بیرون از برف قرار دهید تا به آسانی بشود شما را پیدا کرد. سعی کنید آرام بمانید!

..............................................................

2. اگر کسی را دیدید که در بهمن گیر افتاده است:

جایی را که آخرین بار قربانی را دیده اید علامت بزنید. مستقیما به سمت پایین دامنه را بگردید، یعنی زیر جایی که آخر بار قربانی مشاهده شده است. اگر آنها در سطح نبودند، با باتوم اسکی (ski pole) یا میله کاوش (probe pole)، برف را کنار بزنید و بگردید یا اگر قربانی ترنسیور (avalanche transceiver) دارد از آن استفاده کنید.

..............................................................

3. شما بهترین امید قربانی ها هستید.

برای پیدا کردن کمک، قربانی را ول نکنید، مگر اینکه کمک چند دقیقه ای بیشتر دور نباشد. نه تنها باید زمان لازم برای رفتن برای آوردن کمک را لحاظ کنید بلکه زمان بازگشت کمک را هم در نظر بگیرید.

..............................................................

4. کمکهای اولیه

وضعیت خفگی، شوک زدگی، زخم های ناشی از ضربه، و هیپوترمی(کاهش ناهنجار درجه حرارت بدن) قربانی را چک کنید.

..............................................................

5. زمان برای نجات کلیدی است 

بعد از نیم ساعت، قربانی مدفون فقط 50% شانس زنده ماندن دارد.

......................................................................................................................

. ایمنی بهمن یک قسمت جدایی ناپذیر فعالیت های تفریحی زمستانه در کوهستان ها است. با کمی آموزش و تمرین و احتیاط های لازم، زمستان در کوهستان می تواند فصلی سالم، آرامش بخش و حقیقتا عالی باشد.

......................................................................................................................

. این مقاله توسط لانس یانگ (Lance Young) تهیه شده و بر اساس اطلاعات وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) است. تقدیم به گرامیداشت یاد دکتر ران گرگ (Dr. Ron Gregg).

......................................................................................................................

منابع برای اطلاعات بیشتر:

......................................................................................................................

* این ترجمه به عنوان کار کلاسی درس برف و بهمن کارشناسی ارشد آبخیزداری سال 1391 ارائه شده است. 

لینک دانلود یادداشت در ریسرچ گیت