جایگاه راهبردی و ارزش علمی پژوهش در رسانه تاب آوری ایران (resiliencemedia.ir)

جایگاه راهبردی و ارزش علمی پژوهش در رسانه تاب آوری ایران (resiliencemedia.ir)

تحلیل اکوسیستم رسانه ای تخصصی تاب آوری اجتماعی

چکیده

این مقاله به تحلیل جایگاه راهبردی و ارزش علمی محتوای پژوهشی منتشرشده در رسانه تاب آوری ایران (resiliencemedia.ir) می پردازد.

این پلتفرم که در تابستان سال ۱۴۰۲ توسط دکتر جواد طلسچی یکتا و به عنوان نخستین مرجع تخصصی تاب آوری اجتماعی کشور تاسیس شد ۱، به طور هوشمندانه ای خود را از سایر پلتفرم های موجود که بیشتر بر تاب آوری روان شناختی متمرکز هستند، متمایز ساخته است.۳

این تمایز نه تنها در نام و عنوان، بلکه در عمق و دامنه موضوعات پژوهشی نیز منعکس شده است.

یافته های این تحلیل نشان می دهد که ارزش پژوهش های این رسانه در سه محور اصلی و هم افزا قابل ارزیابی است:

۱) عمق میان رشته ای و تحلیلی، با انتشار مقالاتی در سطوح تحلیلی کلان نظیر مدل سازی های عصبی-محاسباتی، تحلیل حکمرانی الگوریتمی و تئوری های تاب آوری سیستماتیک ۱، ۲) کاربرد عملی و بومی سازی دانش، از طریق پیوند دادن مفاهیم تاب آوری با حوزه خدمات حرفه ای مددکاری اجتماعی، نظام های آموزشی بومی و گروه های آسیب پذیر (مانند معلولین و بیماران خاص) ۱، و ۳) تلاش راهبردی برای جریان سازی سیاست محور، با هدف تبدیل دانش تولید شده به راهکار عملی برای سیاست گذاری اجتماعی و مدیریت کلان در مواجهه با شوک های ترکیبی ملی.۷

این رسانه، با وجود چالش های ساختاری مربوط به شفافیت نهادی مرسوم در مجامع آکادمیک رسمی ۱، به دلیل اتکا به شبکه تخصصی و سابقه قوی بنیانگذار در حوزه مددکاری اجتماعی ۹، توانسته است جایگاه خود را به عنوان یک پایگاه مرجع پژوهش محور و سیاست گرا در حوزه تاب آوری کلان تثبیت کند.

مقدمه: تبارشناسی و ضرورت تاب آوری اجتماعی در فضای رسانه ای ایران

مفهوم پردازی تاب آوری در محیط های پیچیده (فردی، اجتماعی، ملی)

مفهوم تاب آوری (Resilience) به طور کلاسیک به معنای ظرفیت افراد یا سیستم ها برای سازگاری مثبت با شرایط سخت، گذر از ناملایمات و حفظ عملکرد در برابر چالش ها تعریف می شود. سیر مطالعاتی این مفهوم نشان می دهد که در ابتدا تمرکز اصلی بر سطح روان شناختی فردی و خانواده بود.۷

با این حال، در دهه های اخیر، به ویژه پس از بحران های بزرگ جهانی مانند بحران مالی ۲۰۰۸ میلادی، دامنه این مفهوم به سطوح کلان تر همچون تاب آوری سازمانی، اجتماعی، حکومتی و ملی تسری پیدا کرده است.۷

ورود جدی به بحث تاب آوری اجتماعی و ملی در کشورهایی نظیر ایران، به دلیل مواجهه مستمر با “شوک های ترکیبی” (Combined Shocks) نظیر تحریم های اقتصادی، بلایای طبیعی، و چالش های اجتماعی گسترده، از اهمیت بنیادین برخوردار است.۷

این شوک ها پیامدهای روان شناختی زیان باری دارند و اثرات آن ها تجمعی است؛ یعنی هر واقعه استرس زا، اثرات شدیدتر بعدی را در پی خواهد داشت.۷

بنابراین، برای مقابله با این پدیده ها، جامعه نیازمند ادبیات پژوهشی فراتر از روانشناسی فردی است که بتواند به تحلیل های ساختاری و کلان اجتماعی بپردازد.

بر این اساس، نقش محوری نهادهای دانشگاهی و رسانه ای در «تبیین و بررسی مفهوم تاب آوری اجتماعی» و ارزیابی شاخص های آن در برابر مخاطرات، امری حیاتی محسوب می شود.۱۰ جامعه انتظار دارد که مجامع علمی راهکارها و پیشنهاداتی عملیاتی برای حل مسائل و مشکلاتش ارائه دهند، و تاب آوری اجتماعی یکی از حوزه های مهمی است که آکادمیک باید با جدیت و سرعت به آن ورود کند.۱۰

اکوسیستم رسانه های تخصصی تاب آوری در ایران

در فضای مجازی ایران، که دسترسی به اطلاعات تخصصی گاه با ابهامات و همپوشانی ها همراه است، نیاز مبرم به مراجع تخصصی جهت جلوگیری از تضییع منابع مادی و معنوی و رفع تکرار و کلیشه ای شدن محتوا وجود دارد.۶

در اکوسیستم رسانه های تخصصی تاب آوری، دو پلتفرم اصلی برجسته هستند که هر یک هویت متفاوتی را برای خود تعریف کرده اند:

1. خانه تاب آوری ایران (resiliency.ir): این پلتفرم توسط دکتر محمدرضا مقدسی تاسیس شده و فعالیت خود را از سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵ میلادی) آغاز نموده است.۱۱ خانه تاب آوری ایران به صراحت خود را به عنوان «اولین وب سایت تاب آوری روان شناختی کشور» معرفی می کند و ماموریت آن بر بهبود سلامت روان و اجتماعی کردن بحث تاب آوری از منظر روان شناختی متمرکز است.۱۲
2. رسانه تاب آوری ایران (resiliencemedia.ir): این پلتفرم که عنوان کوتاه شده اولین «رسانه تاب آوری اجتماعی ایران» است، در تابستان ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) توسط دکتر جواد طلسچی یکتا تاسیس شد.۱ هدف اولیه آن، رفع همپوشانی ها در میان وب سایت های تاب آوری کشور بود.۱ رویکرد این رسانه بر ابعاد کلان اجتماعی، مددکاری اجتماعی، جامعه شناسی، و سیاست گذاری متمرکز است.۱

معرفی رسانه تاب آوری ایران و هدف پژوهش

رسانه تاب آوری ایران (resiliencemedia.ir) بر مبنای سه گانه ی «آموزش، پژوهش و توسعه» فعالیت می کند.۱ این رسانه به عنوان یک پورتال تخصصی تاب آوری اجتماعی شناخته می شود و در تلاش است تا با ارائه محتوای علمی و وزین، به یک مرجع تخصصی در این حوزه تبدیل شود.۱۳

این مقاله قصد دارد تا ارزش علمی و راهبردی محتوای پژوهشی این پلتفرم را مورد سنجش قرار دهد.

تحلیل در این گزارش بر گونه شناسی مقالات، عمق تحلیلی، و ارتباط آن با سیاست گذاری های اجتماعی و خدمات حرفه ای متمرکز است تا مشخص شود که این رسانه چگونه توانسته است جایگاه متمایز خود را در فضای رسانه ای تخصصی ایران تثبیت کند.

تمایز استراتژیک به مثابه ابزار مشروعیت

با توجه به سابقه فعالیت رقیب اصلی (resiliency.ir) که قدمت بیشتری دارد ۱۱، رسانه تاب آوری ایران (تاسیس ۱۴۰۲) برای کسب مشروعیت و اعتبار در یک اکوسیستم شلوغ، استراتژی تمایز را برگزید. این تمایز در تخصص گرایی حول محور تاب آوری اجتماعی (Social Resilience) تعریف شد.۲

این انتخاب، صرفا یک دسته بندی موضوعی جدید نبود، بلکه یک استراتژی رهبری جایگاه (Niche Leadership) بود که هدف آن پر کردن شکاف های موجود در ادبیات کلان ملی (اقتصاد، سیاست گذاری، فرهنگی) بود؛ حوزه هایی که در ایران بحران خیز اهمیت بالاتری نسبت به رویکردهای صرفا فردی دارند.۷

ارزش پژوهشی رسانه تاب آوری ایران در پرداختن به مسائل ساختاری و کلان اجتماع نهفته است، نه صرفا تکنیک های درمانی فردی. این رویکرد به رسانه امکان می دهد تا به مخاطبان تخصصی تر نظیر نهادهای دولتی، دانشگاه ها و سازمان های مردم نهاد، محتوای مرتبط با چالش های بزرگ ملی را ارائه دهد.

معماری نهادی و مدل راهبردی رسانه تاب آوری ایران

بنیانگذاری و پیشینه تخصصی (Eco-Systemic Origins)

رسانه تاب آوری ایران توسط دکتر جواد طلسچی یکتا بنیانگذاری شده است.۱ سوابق علمی و اجرایی وی نقش محوری در تعیین هویت و جهت گیری محتوایی این رسانه داشته است.

دکتر طلسچی یکتا دارای پیشینه تحصیلی در مددکاری اجتماعی و دکتری مدیریت راهبردی و سازمانی (کوچینگ) بوده و همچنین به عنوان استاد مدعو در دانشگاه علامه طباطبایی فعالیت داشته است.۹

ایشان همچنین در سال ۱۳۹۷ به عنوان مدیر ارزش آفرین کشور شناخته شدند و سابقه فعالیت به عنوان مددکار اجتماعی نمونه کشور در سال ۱۳۹۵ را نیز در کارنامه دارند.۱۵

سابقه حرفه ای ایشان شامل کار به عنوان مددکار اجتماعی زندان بندرانزلی و تاسیس کلینیک مددکاری اجتماعی معراج است.۱۶

مدل اکوسیستم سه گانه (The Triple-Media Model):

رسانه تاب آوری ایران در واقع شاخه ای تخصصی از یک اکوسیستم رسانه ای قدیمی تر است که بر پایه سابقه بیش از یک دهه فعالیت رسانه ای در حوزه مددکاری اجتماعی توسط دکتر طلسچی یکتا ایجاد شده است.۲

این اکوسیستم رسانه ای شامل سه پلتفرم تخصصی است که هر یک وظایف متمایزی را بر عهده دارند ۸:

1. رسانه مددکاری اجتماعی ایرانیان (iraniansocialworkers.ir): این پایگاه به عنوان محور نظری و پایگاه جامع تولید محتوای تخصصی در حوزه مددکاری اجتماعی فعالیت می کند و از سال ۱۳۹۰ تاسیس شده است.۲
2. پایگاه خبری مددکارنیوز (madadkarnews.ir): این رسانه به عنوان یک پایگاه خبری تخصصی، اخبار، گزارش ها و تحلیل ها را در زمینه مددکاری اجتماعی و رفاه اجتماعی منتشر می کند.۲
3. رسانه تاب آوری ایران (resiliencemedia.ir): این پلتفرم در تابستان ۱۴۰۲ تاسیس شد تا به عنوان مرجع تخصصی بر تولید محتوای آموزشی، تحلیلی و پژوهشی متمرکز در زمینه تاب آوری اجتماعی فعالیت کند.۱

این ساختار نشان می دهد که resiliencemedia.ir بر پایه ای مستحکم از تجربه رسانه ای و تخصصی در علوم اجتماعی ایجاد شده است.۲ وجود این اکوسیستم سه گانه به رسانه کمک می کند تا محتوای پژوهشی سنگین خود را به طور هوشمندانه در کانال های مختلف توزیع کند.

این ساختار خطر دور شدن مخاطب عمومی از محتوای آکادمیک سنگین را کاهش داده و هم زمان، قدرت نفوذ پژوهش در افکار عمومی و نهادهای حرفه ای را افزایش می دهد. بنابراین، پژوهش در این رسانه به عنوان اهرم نفوذ در حوزه های مختلف اجتماعی عمل می کند.

هدف استراتژیک از راه اندازی و تغییر نشانی

رسانه تاب آوری ایران به عنوان اولین رسانه تخصصی در حوزه تاب آوری اجتماعی کشور و با هدف هم افزایی میان متخصصان مددکاری اجتماعی، روانشناسی و جامعه شناسی تاسیس شد.۱

نکته مهم در تحلیل جایگاه این رسانه، تغییر نشانی استراتژیک آن است. در سال ۱۴۰۲، نشانی اصلی وب سایت از talisweb.ir (که مرتبط با بنیانگذار بود) به resiliencemedia.ir تغییر یافت.۱۹

این اقدام نه تنها یک جابجایی فنی نبود، بلکه یک گام هوشمندانه برای تثبیت مالکیت معنوی و وضوح برند بود. نام جدید، به وضوح ماهیت و کارکرد اصلی رسانه را منعکس می کند و از هرگونه همپوشانی و ابهام با دیگر وب سایت ها جلوگیری می نماید.۱

این تلاش های مستمر برای شفاف سازی و تفکیک هویتی ۱۴ نشان دهنده اهمیت تثبیت جایگاه در فضای رقابتی است، به ویژه در مقابل رقیبی که بر حوزه روانشناختی و انتشارات تمرکز دارد.

راه اندازی برند مجزا و تاکید بر هویت “نخستین رسانه تاب آوری اجتماعی کشور” یک استراتژی دفاعی و تهاجمی برای تثبیت رهبری در حوزه تاب آوری کلان (Strategic Resilience) بوده است.۱۴

ماموریت و ساختار سازمانی پژوهش محور

ماموریت رسانه تاب آوری ایران سه گانه و مبتنی بر «آموزش، پژوهش و توسعه تاب آوری ایرانیان» است.۱ این سه گانه، پژوهش را به عنوان یک ستون اصلی و نه فرعی، تثبیت می کند.۶

این رسانه با استفاده از ظرفیت های موجود در «کارگروه های آموزش، پژوهش و توسعه تاب آوری ایران» فعالیت می کند.۱

«خانه تاب آوری ایرانیان» به عنوان مرکزی جهت انجام تحقیقات با محوریت موضوعات تاب آوری و برگزاری آموزش های تخصصی، مجددا فعالیت خود را آغاز نموده است.۶

این شاخه (خانه تاب آوری ایرانیان) که در دی ماه ۱۳۹۳ با هدف ایجاد مرکزی برای دسترسی و هم افزایی فعالیت های علمی و پژوهشی آغاز به کار کرده بود ۶، مجددا احیاء شد تا اهداف زیر را محقق سازد:

• ایجاد بانک اطلاعات جامع و روزآمد مقالات با دسترسی آسان.
• معرفی متخصصین، پژوهشگران و اساتید در حوزه های مختلف تاب آوری جهت تقویت حقوق معنوی.
• فراهم نمودن بستری برای جریان سازی و مدیریت محتوای تاب آوری جهت جلوگیری از تضییع منابع مادی و معنوی.۶

حوزه فعالیت خانه تاب آوری ایرانیان در زیرمجموعه رسانه تاب آوری ایران، کاملا پژوهش محور و آموزش محور تعریف شده است.۶

نقش آکادمیک غیرمتمرکز و اعتبار شخصی

در بررسی ساختار رسانه تاب آوری ایران، اطلاعات رسمی در مورد هیئت مدیره، سردبیران، نویسندگان کلیدی و وابستگی های رسمی آکادمیک (مانند یک مجله علمی-پژوهشی دارای رتبه) در دسترس نیست.۱

این امر یک چالش بالقوه در ارزیابی نهادی پژوهش های آن بر اساس معیارهای مرسوم مجلات علمی ایران است.

با این حال، فقدان ساختار سنتی توسط اعتبار متخصص محوری بنیانگذار جبران می شود. سوابق آکادمیک و تدریس دکتر طلسچی یکتا در دانشگاه هایی چون علامه طباطبایی و دانشگاه های علوم پزشکی ۹، و سابقه طولانی وی در مدیریت اکوسیستم رسانه های مددکاری اجتماعی ۲، به طور خودکار به محتوای رسانه اعتبار می بخشد.

این مدل بر خلاف ساختارهای سنتی، به جای اتکا به نهاد، بر اعتبار و شبکه سازی متخصصان تکیه دارد. بنابراین، اعتبار پژوهش های این رسانه در میان مخاطبین حرفه ای و نهادی، تا حد زیادی تابعی از سابقه و شبکه علمی-اجتماعی بنیانگذار است.

تحلیل تطبیقی جایگاه (Focus vs. Scope)

جداسازی هویتی رسانه تاب آوری ایران بر مبنای تمرکز بر تاب آوری اجتماعی (کلان) صورت گرفته است. این رویکرد به رسانه امکان می دهد تا از موضوعات روان درمانی سنتی فاصله گرفته و به سمت تحلیل های سیستماتیک و سیاست گذاری (مخاطب اصلی: نهادهای دولتی، دانشگاه ها، سازمان های مردم نهاد) متمایل شود.۱۴

همچنین، رسانه در تلاش است تا تفاوت میان «رسانه تاب آوری» (Resilience Media به عنوان نهاد تولید کننده محتوا) و «تاب آوری رسانه ای» (Media Resilience به عنوان موضوع مقاومت رسانه ها در برابر بحران) را نیز به مخاطب القا کند.۳

جدول ۱: تحلیل تطبیقی رسانه های تخصصی تاب آوری در ایران

معیار مقایسه رسانه تاب آوری ایران (resiliencemedia.ir) خانه تاب آوری ایران (resiliency.ir) رویکرد محوری تاب آوری اجتماعی (Social Resilience) 3 تاب آوری روان شناختی (Psychological Resilience) 11 سال تاسیس برند فعلی ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) (تغییر نشانی استراتژیک) ۱ ۱۳۹۴ (۲۰۱۵) ۱۱ بنیانگذار دکتر جواد طلسچی یکتا (مددکار اجتماعی، دکتری مدیریت) ۱ دکتر محمدرضا مقدسی (روانشناس/نویسنده) ۱۱ هدف استراتژیک مرجعیت تخصصی تاب آوری اجتماعی، رفع همپوشانی ۱ اولین وب سایت تاب آوری روانشناختی کشور ۱۲ حوزه های کلیدی پژوهشی مددکاری اجتماعی، جامعه شناسی، مدل سازی های کلان ۱ سلامت روان، مشاوره و خانواده ۱۲ ساختار و محتوای پژوهشی: کالبدشکافی ارزش علمی (The Depth of Research Value)

ارزش پژوهشی رسانه تاب آوری ایران در تنوع و عمق موضوعاتی است که منتشر می کند.

این رسانه محتوای خود را نه در قالب مطالب روزمره، بلکه در ساختارهای آموزشی و دانشنامه ای طبقه بندی می کند که نشان دهنده تلاش برای تولید محتوای مرجع و تثبیت دانش است.۱

گونه شناسی و دسته بندی موضوعی محتوای پژوهشی

محتوای پژوهشی در رسانه تاب آوری ایران ذیل دسته بندی های کلان و تخصصی زیر ارائه می شود ۱:

1. دانشنامه تاب آوری (Resilience Encyclopedia): این بخش حاوی مقالاتی با عمق نظری بالا و شامل تحلیل های جامع و مدل سازی است. به عنوان مثال، در این بخش موضوعاتی نظیر «تحلیل جامع کوچینگ تاب آوری» و «مدل سازی تاب آوری سیستماتیک رسانه ها» منتشر شده اند.۱
2. دانشنامه تاب آوری اجتماعی (Social Resilience Encyclopedia): این بخش تمرکز مستقیم بر تاب آوری در ابعاد کلان فرهنگی، جامعه شناختی، و ملی دارد. مقالات کلیدی در این بخش شامل «تاب آوری جامعه شناختی (Social Resilience)»، «تاب آوری ملی در برابر شوک های ترکیبی»، و «تاب آوری فرهنگی در مواجهه با تغییرات اجتماعی سریع و جهانی شدن» است.۱
3. آموزش تاب آوری (Resilience Education): این بخش فراتر از ارائه مفاهیم ابتدایی، مقالات تخصصی پیرامون بومی سازی سیستم آموزشی و ارائه راهکار برای گروه های خاص منتشر می کند. از جمله موضوعات می توان به «آموزش، پژوهش و توسعه تاب آوری»، «آموزش تاب آوری در بیماران مبتلا به اختلالات اعصاب و روان»، و «سنگ بنای جامعه تاب آور: ضرورت یک نظام آموزشی بومی برای مهارت های زندگی» اشاره کرد.۱
4. مطالب مددکاری اجتماعی (Social Work Content): این بخش نقطه پیوند مستقیم تاب آوری با خدمات اجتماعی حرفه ای و میدانی است. مقالاتی نظیر «مداخله در بحران در مددکاری اجتماعی»، «کوچینگ در مددکاری اجتماعی»، و «سوگ و فقدان در مددکاری اجتماعی: فراتر از مرگ و میر» نشان می دهنده یک رویکرد کاربردی و حرفه ای است.۱

ارزیابی عمق و پیچیدگی موضوعات میان رشته ای

یکی از مهم ترین دلایل ارزش بالای محتوای پژوهشی resiliencemedia.ir، سطح پیچیدگی و میان رشتگی موضوعات منتشر شده است.

این رسانه از سطح توصیف صرف فراتر رفته و به سمت مدل سازی، تحلیل چندسطحی و پیش بینی در حوزه های تخصصی حرکت کرده است.

۱. تحلیل های شناختی و تکنولوژیک (Cognitive & Technological):

مقالات منتشرشده در این حوزه عمق علمی بالایی را نشان می دهند و علوم پیشرفته را با تاب آوری ترکیب می کنند. برجسته ترین نمونه، بحث درباره مدل سازی عصبی-محاسباتی و پیش بینی تاب آوری شناختی-عاطفی است.۱

این موضوع ترکیبی از علوم اعصاب (Neuroscience)، یادگیری عمیق (Deep Learning) و روان شناسی است و هدف آن ارائه یک رویکرد علمی مبتنی بر تصویربرداری عصبی چندوجهی برای تحلیل تاب آوری است.۵

این سطح از پیچیدگی موضوعی، پژوهش های این رسانه را در سطح تولید دانش (Knowledge Production) قرار می دهد که معمولا انتظار می رود تنها در نشریات علمی تخصصی (ISI/ISC) منتشر شود.

همچنین، مقاله کاربرد هوش مصنوعی در آموزش تاب آوری به افراد دارای معلولیت 1، نشانگر توجه به فناوری های نوین در ارائه راهکارهای شخصی سازی شده برای گروه های آسیب پذیر است.۱ این امر نشان دهنده یک «جهش کیفیت محتوا» برای تامین مرجعیت علمی است، اگرچه ممکن است دسترسی عموم مخاطبین را دشوار سازد، اما برای مخاطب متخصص (دانشگاهیان و سیاست گذاران) ارزش بالایی دارد.

۲. تحلیل های کلان اجتماعی و حکمرانی (Macro-Social & Governance):

پژوهش هایی نظیر تاب آوری ملی در برابر شوک های ترکیبی و تحلیل چندسطحی تاب آوری فرهنگی در عصر حکمرانی الگوریتمی و هوش مصنوعی ۱، به وضوح نشان دهنده رویکرد راهبردی رسانه است.

این مباحث مستقیما به ادبیات سیاست گذاری، امنیت ملی و پدافند غیرعامل مرتبط می شوند.۷ تاب آوری فرهنگی در مواجهه با تغییرات اجتماعی سریع و جهانی شدن ۱ نیز نشان می دهد که رسانه تلاش می کند ابعاد پیچیده تغییرات اجتماعی ناشی از فناوری و نفوذ فرهنگی را پوشش دهد.۱

این حرکت از توصیف به مدل سازی و تحلیل سیستماتیک بیانگر آن است که پژوهش در این رسانه فراتر از انتشار مقاله، به دنبال دستور کارسازی اجتماعی (Social Agenda Setting) است. این رسانه عمدا تلاش می کند تا مفهوم تاب آوری را از یک بحث روان شناختی صرف به یک ضرورت سیاست گذاری عمومی و کلان تبدیل کند.۸

تاکید بر بومی سازی و کاربرد عملی پژوهش

یکی از اهداف اصلی رسانه تاب آوری ایران، فراهم نمودن بستر لازم برای بومی سازی مباحث مختلف تاب آوری در کشور است.۶ این هدف از طریق توجه ویژه به سه حوزه عملیاتی محقق می شود:

• مددکاری اجتماعی: پیوند قوی با مددکاری اجتماعی (Social Work)، که رشته ای کاربردی و جامعه محور است، قابلیت استفاده میدانی پژوهش ها را تقویت می کند.۱ مقالاتی چون «مددکاری اجتماعی نوین در عصر تحولات جهانی» و «مداخله در بحران» مستقیما قابلیت استفاده میدانی پژوهش ها را هدف قرار می دهند.۱
• نظام آموزشی بومی: تاکید بر مقالاتی مانند «سنگ بنای جامعه تاب آور: ضرورت یک نظام آموزشی بومی برای مهارت های زندگی» ۱ نشان می دهد که پژوهش ها در پیوند با نیازهای بومی ایران طراحی شده اند و به دنبال ارائه راهکارهای ساختاری هستند.
• گروه های هدف خاص: تولید محتواهایی برای آموزش تاب آوری به گروه های خاص نظیر بیماران مبتلا به اختلالات اعصاب و روان، سالمندان، و خانواده ها در شرایط طلاق ۱، نشان دهنده تعهد به جنبه های کاربردی و عملیاتی دانش است.

جدول ۲: گونه شناسی و عمق موضوعات پژوهشی منتشر شده در رسانه تاب آوری ایران

دسته پژوهشی نمونه موضوعات تخصصی سطح تحلیل ارزش افزوده ی پژوهشی (میان رشتگی) شناختی/مدیریتی مدل سازی عصبی-محاسباتی و پیش بینی تاب آوری شناختی-عاطفی ۱ پیشرفته/تجربی ترکیب علوم اعصاب، هوش مصنوعی (Deep Learning) و روان شناسی. جامعه شناختی/فرهنگی تاب آوری فرهنگی در عصر حکمرانی الگوریتمی و هوش مصنوعی ۱ کلان/راهبردی تحلیل تاثیر فناوری های نوین بر هویت های اجتماعی و مدیریت کلان. آموزش/توسعه کاربرد هوش مصنوعی در آموزش تاب آوری به افراد دارای معلولیت ۱ کاربردی/تکنولوژیک ارائه راهکارهای نوین و شخصی سازی شده برای گروه های آسیب پذیر. سیاستگذاری/ملی تاب آوری ملی در برابر شوک های ترکیبی ۱ کلان/سیاست محور پیوند روانشناسی بحران با امنیت ملی و پدافند غیرعامل. حرفه ای/مددکاری مداخله در بحران در مددکاری اجتماعی، سوگ و فقدان ۱ میدانی/حرفه ای اتصال نظریه تاب آوری به پروتکل های خدمات حرفه ای سازمان بهزیستی و نهادهای حمایتی. تاثیرگذاری و چالش های اعتبار علمی در اکوسیستم رسانه ای

جریان سازی و مدیریت محتوای تاب آوری

رسانه تاب آوری ایران در صدد است تا با تمرکز بر پژوهش، به جریان سازی و مدیریت محتوای تاب آوری در کشور بپردازد.۶ این هدف در راستای جلوگیری از هدررفت منابع مادی و معنوی جامعه متخصصین تاب آوری در «روندهای تکراری و کلیشه ای» است.۶

۱. تقویت تفکر انتقادی و سواد رسانه ای: این رسانه از طریق انتشار مقالاتی نظیر «سواد رسانه ای و تاب آوری دیجیتال» ۱، نه تنها به تولید دانش، بلکه به تقویت توان تحلیل انتقادی مخاطبان کمک می کند.۲۳

ترویج تفکر انتقادی افراد را قادر می سازد تا به طور موثرتری در برابر اطلاعات نادرست و فشارهای رسانه ای مقاومت کنند.۲۳

این رویکرد، ارزش پژوهشی رسانه را به ابعاد هنجاری و نقادانه ارتقا می دهد، زیرا تلاش می کند با نقد «تحریف گری رسانه ای در حوزه تاب آوری»، به سلامت گفتمان عمومی یاری رساند.۳

این موضوع اهمیت حیاتی تاب آوری را به عنوان مقاومت در برابر اطلاعات غلط (Anti-Disinformation) نشان می دهد.

۲. نفوذ در نهادهای حرفه ای: پیوند قوی رسانه با حوزه مددکاری اجتماعی و اکوسیستم قدیمی تر «رسانه های مددکاری اجتماعی ایرانیان» ۲، نشان می دهد که پژوهش های منتشرشده، ظرفیت بالایی برای نفوذ مستقیم در آموزش ها و خدمات حرفه ای سازمان ها و NGOهای مرتبط دارند.۸

تمرکز بر توسعه ظرفیت جامعه محور ۸ به عنوان یک سرمایه گذاری راهبردی برای پایداری اجتماعی، این رسانه را به منبعی برای تعریف پروتکل های خدماتی در سازمان هایی نظیر سازمان بهزیستی تبدیل می کند.

نقش محتوای پژوهشی در سیاست گذاری های رفاهی و اجتماعی

تاب آوری اجتماعی به مثابه یک حوزه سیاست گذاری عمومی تعریف می شود. محتوای پژوهشی رسانه تاب آوری ایران، با تمرکز بر مدل های کلان (مانند تاب آوری ملی و فرهنگی) و موضوعاتی مانند «توسعه ظرفیت جامعه محور» ۸ و «مداخله در بحران» ۱، به عنوان یک سرمایه گذاری راهبردی برای پایداری اجتماعی تعریف می شود.

این رسانه در راستای تبدیل دانش به دستور کار، تلاش می کند تا با همکاری نهادهای اجتماعی و مدنی، برنامه های مشترکی برای افزایش تاب آوری طراحی کند.۲۴

این همکاری می تواند شامل برگزاری کارگاه ها، سمینارها و کمپین های آگاهی بخشی باشد که محتوای پژوهشی این رسانه مبنای علمی و مستند آن ها قرار گیرد.۲۴

علاوه بر این، موضوعاتی همچون ضرورت تصویب هفته ملی تاب آوری ۱ و تحلیل نقش نهادهایی چون مراکز مشاوره خانواده قوه قضائیه ۲۶، نشان دهنده تلاش آگاهانه برای تاثیرگذاری بر فرآیندهای قانون گذاری و رفاهی در سطح ملی است.

ارزش محتوای پژوهشی رسانه تاب آوری ایران در توان بالقوه آن برای تبدیل شدن به مبنای مستند برای طرح های ملی و برنامه های رفاهی است.

چالش های اعتبار نهادی و چشم اندازهای آکادمیک

همانطور که ذکر شد، عدم وجود فهرست عمومی از هیئت تحریریه، داوران علمی یا وابستگی های رسمی آکادمیک در منابع موجود ۱، یک چالش بالقوه برای اعتبار نهادی رسانه در مقایسه با مجلات علمی-پژوهشی رسمی است.

با این حال، اعتبار این رسانه بیشتر از طریق اعتباربخشی از طریق محتوا (Content-Driven Legitimation) حاصل می شود.

مقالاتی با مضامین پیچیده میان رشته ای در این رسانه منتشر می شوند ۱ و این محتواها در سایر پلتفرم های تخصصی نیز بازنشر یا مورد ارجاع قرار می گیرند.۱۳ این امر حاکی از پذیرش محتوایی رسانه در جامعه متخصصین است.

مدل سه گانه رسانه ای رسانه تاب آوری ایران ۲ یک مدیریت محتوای هوشمندانه را نشان می دهد. این ساختار اجازه می دهد تا محتوای عمیق (پژوهش) از طریق کانال های رسانه ای خود اکوسیستم به شیوه ای موثر توزیع شود و ریسک دیده نشدن محتوای آکادمیک سنگین را کاهش دهد. این مدیریت ریسک اکوسیستم، توانایی رسانه برای حفظ جایگاه خود را افزایش می دهد.

نتیجه گیری: ارزش نهایی و پیشنهادهای راهبردی

جمع بندی جایگاه و ارزش

رسانه تاب آوری ایران (resiliencemedia.ir) با راه اندازی استراتژیک در سال ۱۴۰۲، جایگاه خود را به عنوان مرجع اصلی تاب آوری اجتماعی تثبیت کرده و با تمرکز بر مددکاری اجتماعی و علوم کلان اجتماعی، از ابهامات هویتی با سایر مراجع (روان شناختی) فراتر رفته است.۳

این تمایز هوشمندانه، آن را به یک منبع حیاتی برای تحلیل های ساختاری، سیاست محور و مدل سازی در کشور تبدیل می کند.

ارزش علمی پژوهش در این رسانه بسیار بالاست و فراتر از سطح عمومی، به تحلیل های عمیق و میان رشته ای (نوروساینس، هوش مصنوعی، جامعه شناسی سیاسی) متمرکز است.

مقالات منتشرشده به وضوح به سمت مدل سازی (Modeling) و تحلیل های چندسطحی حرکت کرده اند و رسانه را در جایگاه یک پایگاه تولید دانش پیشرو در زمینه های نوین تاب آوری مطرح می سازد.۱

این پایگاه با بومی سازی مفاهیم و پیوند دادن آن ها به نیازهای عینی جامعه ایران (نظام آموزشی، مددکاری میدانی)، ارزش کاربردی عمیقی برای متخصصان و سیاست گذاران اجتماعی ایجاد کرده است.

چالش های پیش رو و توصیه های راهبردی

برای ارتقاء نفوذ و تثبیت اعتبار رسمی رسانه تاب آوری ایران در سطح ملی و بین المللی، راهبردهای زیر پیشنهاد می شود:

۱. نهادسازی اعتبار آکادمیک و شفافیت فرآیندها:

برای نفوذ بیشتر در مجامع رسمی و استفاده از ظرفیت های پژوهشی دانشگاهی، شفاف سازی فرآیندهای داوری مقالات و معرفی رسمی هیئت تحریریه تخصصی (Peer Review Board) که شامل اساتید دانشگاهی مستقل باشند، ضروری است. این اقدام می تواند اعتبار محتوای منتشر شده را بر اساس معیارهای مرسوم مجلات علمی ارتقاء بخشد و رسانه را به یک نهاد مرجع قابل اتکا در پژوهش های رسمی تبدیل کند.

۲. تقویت بعد عملیاتی و مستندسازی راهکارها:

با توجه به تمرکز رسانه بر مددکاری اجتماعی و مدل سازی های پیچیده، لازم است که خروجی های پژوهشی سنگین به صورت “گزارش های عملیاتی” (White Papers) یا “پروتکل های کاربردی” مستندسازی شوند. تبدیل یافته های مدل سازی (مانند مدل سازی عصبی-محاسباتی) به دستورالعمل های ساده و قابل اجرا، پیوند میان پژوهش و عمل در سازمان های اجرایی را مستحکم تر می کند و تضمین می کند که دانش تولید شده مستقیما به ابزارهای توانمندسازی اجتماعی تبدیل شود.

۳. توسعه همکاری های بین نهادی و سیاست گذاری رسمی:

با توجه به اینکه کشور با چالش های شوک های ترکیبی مواجه است ۷، رسانه باید همکاری های رسمی خود را با نهادهای سیاست گذار و برنامه ریز کلان کشور (مانند سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران و سازمان بهزیستی) گسترش دهد. این همکاری ها می تواند از طریق برگزاری میزگردهای تخصصی مشترک و ارائه مستندات پژوهشی به این نهادها، محتوای علمی رسانه را مستقیما به تدوین سیاست های رفاهی، اجتماعی و پیشگیرانه در سطح ملی تبدیل کند. این امر موقعیت رسانه را به عنوان یک مشاور راهبردی در حوزه تاب آوری کلان تثبیت خواهد کرد.