تاثیر رسانه های همگانی در رشد ؟

 

امروز ما در دورانی به سر می بریم که رسانه های همگانی ، نه تنها از وسایل مهم رشد اقتصادی ، بلکه از ابزارهای بسیار موثر رشد فکری و روانی افراد جامعه ، به ویژه کودکان و نوجوانان بشمار می آیند .

در اینجا منظور از رسانه های همگانی رادیو ، تلویزیون ، انواع فیلمهای تفریحی و تربیتی و روزنامه ها و مجله های علمی فرهنگی هستند . قرن بیستم که عصر سرعت نام گرفته است و با امکاناتی که تکنولوژی در ایجاد و پخش سرگرمیها ، دانستنی ها و به طور کلی دانش و فن فراهم آورده است باید از هر وسیله و فرصتی برای رشد پیشرفت بدنی و روانی افراد جامعه بهره گرفت . 

در واقع رسانه های همگانی مکمل مدرسه هستند و هنگامی دارای اثر مطلوب خواهند بود که به طور شایسته تنظیم شده باشند . رادیو به سبب فرصت و زمان وسیعی که در اختیار دارد ، یعنی 24 ساعت در شبانه روز ، توانسته است برنامه های بهتر و متنوع تری را عرضه کند . کودکان و نوجوانان به قصه ها ، افسانه ها ، داستانهای پلیسی ، ماجراجوئی ، مسابقه های علمی پژوهشی ، معماها و برنامه های خاص کودکان و نوجوانان علاقه ی فراوان نشان میدهند و گاهی به بعضی برنامه های بزرگسالان که دارای جنبه های علمی، ادبی ، اخلاقی ، اجتماعی ، جنائی و حتی هنری و تحقیقی هستند توجه می کنند . البته نوع برنامه و زمان نمایش آن از اهمیت زیادی برخوردار است ، به ویژه اگر برنامه های اختصاصی کودکان را افراد با تجربه و متخصص علوم تربیتی تهیه و تنظیم کنند و کودکان را در برنامه ها مشارکت دهند و آنان را به کار و فعالیت و ابراز عقیده وا دارند . اهمیت تلویزیون :

 امروز اهمیت تلویزیون به حدی است که در تمام خانه ها یک دستگاه از آن دیده می شود . این دستگاه که هم حس بینایی و هم حس شنوائی را به کار میگیرد ، به ویژه اگر آموزنده و سرگرم کننده تهیه شده باشد ، از رادیو طرفداران بیشتری دارد ، بدان سان که پس از خانه ، مدرسه ، و مسجد آن را رکن چهارم تربیتی و عامل موثری در ایجاد امید ، آرزو ، ترس ، ذوق و جاه طلبی های کودکان و نوجوانان دانسته اند . پژوهشگران مسائل آموزشی نتیجه گرفته اند که توجه و علاقه ی کودکان و نوجوانان به تلویزیون به اندازه ای زیاد است که بیش از رسانه های همگانی دیگر وقت صرف آن می کنند و حتی ساعتهایی را که در سال به تماشای آن می پردازند بیش از ساعتهای حضور آنان در یک سال تحصیلی است . 

مادری در باره اهمیت تلویزیون میگفت : تلویزیون فرزندم را مشغول می کند ، از زمین خوردن و صدمات بدنی حفظ می کند ، من با خیال راحت به کارهای خانه می پردازم و می دانم بچه ام کجاست و چه میکند ...یکی دیگر از کارشناسان تربیتی معتقد است که برنامه های تلویزیونی اطلاعات و تجربه های گرانبهائی در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می دهند که پیش از دوران تلویزیون امکان پذیر نبود . ؟

 در یکی از گزارشهای کتابخانه مرکزی شهر نیویورک ملاحظه گردید که وقتی تلویزیون پخش برنامه های خود را آغاز کرد از آن پس کتابهای مربوط کودکان و نوجوانان و مراجعه کنندگان به کتابخانه در همه گروه های سنی به نحو چشمگیری افزایش یافته و حتی بسیاری از افراد عامی و کم سواد هم با واژه ها و اصطلاحات جدید علمی آشنایی پیدا کرده و آنها را به کار میبرند .

 تلوزیون آموزشی که برنامه های خود را با نظر معلمان و کارشناسان برجسته امور تربیتی تهیه و تنظیم می کنند تا کنون موفقیت ها ی فراوانی در پیشبرد سطح معلومات و بینش علمی شاگردان داشته است . زیرا در فرصت مناسب میتواند به شاگردان یاری دهد ، به منابع و مآخذ ارزنده راهنمائی کند و با تربیت و نمایش تجربه ها و آزمایش های گوناگون به تقویت روحیه علمی آنان بپردازند . 

امروز تلویزیون آموزشی و تلویزیون های مداربسته در مدارس کشورهای پیشرفته صنعتی بیش از هر کشور دیگری دارای کاربرد است .

 اگر برنامه های این دستگاه آموزشی با تعمق و سنجیده گی طرح و اجرا شوند نقص ارتباط متقابل میان معلم و شاگرد را میتواند تا حدود زیادی جبران کند .. . جنبه های منفی تلویزیون : روانشناسان و کارشناسان مسائل اجتماعی به تحقیق دریافته اند که نمایش فیلمهای جنائی و آدمکشی به طور مستقیم و غیر مستقیم اثرات مخرب و نامطلوبی در روحیه افراد ، بویژه کودکان و نوجوانان پدید می آورد . 

اکثر پرونده های بزهکاران نشان داده اند که نمایش فیلمهای جنائی و گانگستری بیش از رسانه های همگانی دیگر در ایجاد جنایت سهیم بوده اند . یک کمیته فرعی سنای آمریکا نتیجه برسی های خود را به صورت زیر منتشر ساخته است . 

1- کودک سالم و سازگار وقتی فیلم مهیج و ناراحت کننده ای را میبیند ممکن است با تسلط به اعصاب خود از تنشهای عصبی و عواقب ناگوار آن رهایی یابد ؛ اما کودک هیجانی و عصبی مزاج امکان کمتری دارد . 

2- صحنه های جنائی و اعمال خشونت میتواند روشهای جنایتکاران را به کودکان بیاموزند . صحنه های جنائی ، هم عامل جنایت را به کودک کینه توز القاء می کند و هم مهر تاییدی بر اجرای آن می گذارد ؛ زیرا کودک به ارضاء پرخاشگری خود به تقلید از خشونت و ارتکاب جنایت وا می دارد .

4- توجه و علاقه ی زیاد به تماشای صحنه های جنائی و خشونت آمیز ، نه تنها روح انسان دوستی ، بلکه حس همدردی و همکاری با مردم را از بین میبرد .گزارش بالا فقط یکی از معدود گزارشهایی است که تاثیر رسانه های همگانی را در ایجاد جنایت نشان می دهد . بعضی از فیلمهای سینمایی و برنامه های رادیو و تلویزیون در گذشته به نوبه خود ، در بالا بردن میزان بزهکاری سهیم بوده اند . وقتی پژوهشگران به تحقیق پرداختند معلوم گردید که بزهکاران وقت نسبتا زیادی را وقف یک یا چند رسانه جنائی خاصی کرده اند .

 نخست تصور میشد که دستگاه رسانه موجب بزهکاری می شود ، اما بزودی نادرستی آن به اثبات رسید . 

زیرا معلوم شد کودک بزهکار به جای اینکه در فعالیت های درسی و اجتماعی شرکت جوید اوقات گرانبهای خود را بیشتر صرف آن دسته از رسانه هایی کرده است که در آنها صحنه های جنائی ، خشونت ، و اعمال ناشایست جنسی مطرح بوده است . بررسیهای انجام یافته نشان می دهند که کودکان زیر 12 سال وقتی را که به خواندن اختصاص میدهند خیلی کمتر از آن است که وقف رادیو و تلویزیون می کنند . وانگهی بیشتر این وقت را صرف خواندن خوشمزگیها و مطالب طفریحی می کنند . و در مدرسه هم به خواندن داستانها ، افسانه ها و مطالب دیگر می پردازند .

 نوجوانان 14 ساله نسبت به اخبار ورزشی ابراز علاقه می کنند و در روزنامه ها و مجله ها به دنبال اینگونه اخبار می گردند ؛ اما در 16 سالگی به خواندن مطالب مختلف روی می آورند .

 پسرها بیشتر از دخترها به لطیفه گویی گرایش نشان می دهند . بدین جهت از این گرایش باید بهره گرفت و به انتشار کتابهای ارزشمندی پرداخت که به پیشرفت نکته سنجی ، لطیفه گویی ، طنز پردازی و در نتیجه روشن اندیشی و آموزش واژه های جدید به کودکان یاری نمود و تا میتوان از نشر مطالب خرافی ، غرض آلود ، و خصمانه و ویرانگر در باره چهره های ملی و بزرگان علمی و ادبی جلوگیری نمود . در یک جامعه ی سالم حریم حرمت افراد باید حفظ شود ، وگرنه همواره کشاکش و کینه توزی جو اجتماعی را آلوده و تیره و تار خواهد ساخت .

ماخذ : دکتر محمد پارسا روانشناسی رشد.