رهایی از نشئه اول

[اسرارالتوحید]

حکایت: آورده اند که درآن وقت که شیخ بوسعید به نشابور بود، خواجه علیک را که از مریدان شیخ بود، و خواجه حسن مودب را، به میهنه فرستاد به مهمی. خواجه علیک گفت چون به نوقان رسیدیم حسن گفت بیا تا برویم و این خواجه مظفر را ببینیم و او مردی بزرگ بوده است. خواجه علیک گفت شیخ ما را به میهنه فرستاد، از راه بجایی دیگر نتوانیم شد. حسن بسیار بگفت هیچ سود نداشت. به میهنه شدیم و آن مهم که شیخ فرموده بود راست شد. چون بازگشتیم و به نوقان رسیدیم حسن گفت من پیش خواجه مظفر می شوم ترا موافقت باید کرد و اگر نکنی تنها بروم. من موافقت وی کردم، چون بنشستیم خواجه امام مظفر در سخن آمد و حسن مودب آن سخن می شنود و دلش میل می کرد کی آنجا مقام کند. چون خواجه امام مظفر سخن تمام کرد گفتم این سخن که انتها می نهی شیخ ما ابتدا نهادست. خواجه امام مظفر بشکست و حسن با خویشتن آمد، برخاستیم و از پیش وی برون آمدیم. چون به مقام رسیدیم حسن با من در میان نهاد کی مرا چه اندیشه افتاده بود، تو آن سخن گفتی مرا آن اندیشه در باقی شد و دانستم که خطا کردم. چون به نشابور رسیدیم در خانقاه رفتیم چون شیخ را نظر بر ما افتاد روی به حسن مودب کرد و گفت آن مرد انبان حدیث تو پر کرده بود، اگر علیک نگونسار نکردی. حسن در زمین افتاد و استغفار کرد. (1)

***

[یزدانپناه عسکری]

انبان حدیث، قسمتی از خود جذبی و دانستگی انسانی در نشئه اول است. و شیخ می گوید باید آن را برگرداند، تا محتویات از آن خارج شده و دور ریخته شده و خالی شود. و پس از آن انشاء و متذکر نشئه متعالی شدن و تعقل قلب است.

و لقد علمتم النشاه الاولی فلو لا تذکرون - الواقعه/ 62 - و بهتحقیق شما که عالم نخستین را دانستید چگونه متذکر نمیشوید - که جهانی بعد از آن هست- (2)

و ان علیه النشاه الاخری - النجم/ 47

***

[توشی هیکو ایزوتسو]

بنا برعرف معمول، عالم محسوسی که ما را احاطه کرده است، «حقیقت» می پنداریم. و نسبت به این اطلاق اصطلاحی خود هیچ شک و شبهه ای نداریم؛ و این استنباط ناشی از القای دریافت های حسی و نظام مندی های عقلانی ماست. (3)

_________

1 - اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید تالیف محمد بن منور ابی سعد بن ابی طاهربن ابی سعید میهنی، بخش اول مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی – تهران : انتشارات آگاه 1385 7:82

2 – آدینه وند لرستانی، محمدرضا، کلمه الله العلیا، جلد 6، اسوه - ایران - تهران، چاپ: 1، 1377 ه.ش. ص 403

3 - ایزوتسو، توشی هیکو ایزوتسو ،تصوف ابن عربی و تائویسم(Sufism and Taoism) بررسی تطبیقی مفاهیم کلیدی فلسفی، توشی هیکو ایزوتسو(Toshihiko Izutsu) ترجمه، تحشیه و تحقیق: حسین مریدی. ص 84