نگاهی به آرایه های بدیعی معنوی در غزلیات تقی دانش

محمد تقی ضیاء لشگر، متخلص به دانش، یکی از شعرای توانمند صنعت پرداز و تصویر آفرین و بدیع سرای اواخر دوره قاجاریه و دوره پهلوی اول است. دیوان وی شامل: قصاید، هزار غزل و مقطعات است که با تاسی از کتب بدیعی فارسی و عربی، در غزلیات خویش، در آفرینش آرایه های بدیعی لفظی و معنوی کوشیده که غزلیات وی از این حیث از زیبایی و برجستگی خاصی در میان شعرای صنعت پرداز و بدیع سرا برخوردار گشته است. آرایه های بدیعی به کار رفته در دیوان، به حدی است که خواننده احساس می کند که هدف نهایی شاعر از سرودن غزل، همچون شعرای دیگر، تنها پرداختن به شیوه تصویر آفرینی و بدیع سرایی بوده است. با تامل در غزلیات دانش، می توان دریافت که باریک اندیشی، تصویر آفرینی و جلوه های زیبایی شناختی دانش بدیع، به ویژه بدیع معنوی، به تبعیت از شعرای پیشین و بخصوص مطالعه کتب بدیعی، بسیار قابل تامل است. با مطالعه غزلیات شاعر احساس می شود که وی در نقش یک محقق برجسته علوم بدیعی و بلاغی، هنگام سرودن غزلیات خویش به اکثر کتب بدیعی فارسی و عربی نظر داشته و سعی کرده است که متناسب با آرایه های بدیعی معنوی به کار رفته در آن آثار، اشعاری از خود خلق کند. این نوشتار به بحث در زمینه آرایه های بدیعی معنوی در غزلیات دانش پرداخته و به جهت دوری از اطاله بحث از ذکر آرایه های لفظی و دیگر آرایه های معنوی پرکاربرد خودداری کرده است.