منظور از اطلاق واژه "از قدیم" در ماده ۹۷ قانون مدنی
ماده 97 قانون مدنی :هرگاه کسی از "قدیم" در خانه یا ملک دیگری مجرای آب به ملک خود یا حق مرور داشته صاحب خانه یا ملک نمی تواند مانع آب بردن یا عبور او از ملک خود شود و همچنین است سایر حقوق از قبیل حق داشتن در و شبکه و ناودان و حق شرب و غیره.
با عنایت به صراحت ماده 97 قانون مدنی می توان استنباط کرد که اولا ماده مذکور به نوعی دلالت بر حق ارتفاق طبیعی داشته و ثانیا حق ارتفاق ایجاد شده به طرق یاد شده قابل اسقاط توسط صاحب خانه یا ملک نمی باشد.(به عبارتی روح قانون در ماده یاد شده دلالت بر عدم حق ارتفاق طبیعی داشته و حسب آن قانونگذار رجوع مالک یا صاحب ملک از اذن را بی ثمر در موضوع یاد شده دانسته است.متاسفانه در رویه مراجع کیفری ،در دعاوی مربوط به ممانعت از حق ،قضات محترم بدون به رسمیت شناختن حق ارتفاق طبیعی ،بر خلاف نص صریح ماده 97 قانون مدنی ، از ممانعت مالک- در فرض نبود حق ارتفاق قانونی و قراردادی- بعنوان اذن مالکانه یاد نموده و طی آن نیز اقدام به انشا رای می نمایند )
حال با مقدمه فوق این پرسش مطرح می گردد که منظور قانونگذار از اطلاق واژه از "قدیم" چه بوده؟ بعبارت بهتر برای تحقق و تثبیت حق ارتفاق موضوع ماده فوق مرور چه بازه ی زمانی لازم است؟
با عنایت به نص صریح ماده 737 قانون آئین دادرسی مدنی سابق (مصوب 1318)-به جهت تطابق و نزدیکی تواریخ مربوط به تصویب مواد قانونی یاد شده- و لحاظ نظریه فقهی شیخ صدوق در المقنع می توان استنباط کرد مدت مرور زمان مندرج در ماده 97 قانون مدنی 10 سال بوده و با این پیش فرض می توان ادعا نمود در صورت مرور بازه زمانی 10 ساله از تاریخ انتفاع صاحب حق از مجری یا ... ملک دیگری ، عملا حق مذکورتثبیت شده و دیگر قابل اسقاط توسط صاحب خانه یا ملک نخواهد بود.
به بیان دیگر وفق ماده 737 قانون آیین دادرسی مدنی سابق که حدود 4 سال از زمان تصویب قانون مدنی و ماده 97 آن به تصویب رسیده،قانونگذار صراحتا مدت مرور زمان در دعوی راجع به امول اعم از منقول و غیر منقول ،حقوق و دیون و ... را مدت 10 سال دانسته است از این رو با لحاظ همین مدت 10 ساله در نظریه شیخ صدوق که می فرمایند: هر کس خانه یا باغ یا زمینی را در دست دیگری رها کند و به مدت 10 سال از آن صحبتی نکند،مطالبه ایی نکند و مخاصمه ایی ننماید ،حقی برای او نخواهد بود و تطبیق آن با نص صریح ماده 97 قانون مدنی می توان قائل به مرور زمان 10 ساله و و انطباق آن با واژه از قدیم مندرج در متن ماده یاد شده دانست. البته موارد مذکور ناشی از استنباط این حقیر بوده و قابل بررسی و تحلیل می باشد
----------------
جهت مطالعات بیشتر:
* ماده ۷۳۷ آیین دادرسی مدنی مصوب 1318 (سابق) - در کلیه دعاوی راجعه به اموال اعم از منقول و غیر منقول و حقوق و دیون و منافع و محصول و اسباب تملک و ضمان و دعاوی دیگر مدت مرور زمان ده سال است به استثنای مواردی که در این قانون یا سایر قوانین مدت دیگری برای مرور زمان قرار داده شده است.
* نظریه فقهی شیخ صدق در المقنع صفحه 368:...
و اعلم ان من یترک دارا او عقارا او ارضا فی ید غیره فلم یتکلم و لم یطالب و لم یخاصم فی ذلک عشر سنین فلا حق له.
* ماده 97 قانون مدنی :هرگاه کسی از "قدیم" در خانه یا ملک دیگری مجرای آب به ملک خود یا حق مرور داشته صاحب خانه یا ملک نمی تواند مانع آب بردن یا عبور او از ملک خود شود و همچنین است سایر حقوق از قبیل حق داشتن در و شبکه و ناودان و حق شرب و غیره.