بازتاب آموزه های تعلیمی در آیینه اشعار حکیم شیخ حسین شهرت شیرازی

شعر و ادب تعلیمی، یکی از کهن ترین و گسترده ترین انواع ادبی فارسی است که بهترین و دلنشین ترین آموزه های ناب اخلاقی، عرفانی و مذهبی را در ادوار مختلف شعر و ادب فارسی، به مخاطب عرضه داشته تا با به کار گیری آن آموزه ها، در راه سعادت و رستگاری خویش گام بردارد. هر چه از آغاز شکل گیری شعر و ادب فارسی فاصله می گیریم، بر اساس تاثیر پذیری شعرا و نویسندگان از قرآن و احادیث و اقوال بزرگان دینی، نحوه نگرش صاحبان آثار، فراوانی آثار، بسامد به کارگیری آموزه های متنوع تعلیمی نیز در آثارشان رو به افزایش است. حکیم شیخ حسین شیرازی، متخلص به شهرت، از شعرای گمنام بنام سبک هندی مقیم هندوستان است، که در جای جای دیوان اشعارش به دو شیوه کلی ایجابی(تشویقی و ترغیبی) و سلبی( بازدارندگی و مانع شوندگی)، مخاطب را به فراگرفتن آموزه های تعلیمی(اخلاقی، عرفانی و مذهبی) دعوت می کند. آموزه های تعلیمی در دیوان اشعار شهرت، با تاسی از پیشینیان، به سه طریق مطرح شده است: نخست اینکه: نوع انسان را مورد خطاب قرار می دهد. دوم اینکه: طرف خطاب خود شاعر است، اما منظور مخاطب است. سوم اینکه: فرد خاصی را مورد خطاب قرار نداده، غیر مستقیم آموزه های تعلیمی را به مخاطب گوشزد می کند.در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، اکثر آموزه های تعلیمی در کل غزلیات، مخمسات، مقطعات و رباعیات شهرت شیرازی استخراج و مورد بررسی واقع شده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که در دیوان اشعار شهرت، با تاسی از شعرای سبک هندی، بسامد آموزه های تعلیمی- اخلاقی، بیشتر از آموزه های تعلیمی- عرفانی و بسامد آموزه های تعلیمی- عرفانی هم بیشتر از آموزه های تعلیمی- مذهبی است. آبشخور مبانی تعلیمی در دیوان اشعار شهرت، آیات قرآنی و احادیث نبوی و اشعار شعرا و نویسندگان فارسی است. در اشعار وی، بخصوص غزلیات، با تاسی از شعرای سبک هندی، آموزه های تعلیمی به دلیل ارتباط افقی ابیات غزل و استفاده از عنصر خیال تمثیل(تمثیل فشرده و اسلوب معادله) بازتاب بسیار گسترده ای دارد.