ماهیت فقهی مهریه زنان

بسمه تعالی

یادداشت:حجت الاسلام محمدرضا قاسمی

طبق مبنای معاوضیت نکاح،مهریه به عنوان عوض بضع بشمار خواهد رفت وطبق هرقرارداد دیگری ضمانت اجرای تسلیم عوض ومعوض را خواهد داشت.آنچه درظاهرلسان برخی کتب فقهی وحقوقی وجود دارد این است که نکاح،از معاوضات حقیقیه بشمار نمی رود ولی ملحق به عقود معاوضی ست.اگرچه مهر به عنوان عوض نیست ولی درصورت عدم پرداخت،آثاری را در پی خواهد داشت همانطور که در قانون مدنی ایران درماده 1085 آمده است که:زن می تواند تا مهربه او تسلیم نشده،از ایفاء وظایفی که مقابل شوهر دارد امتناع کند.برخی هم باتوجه به ظاهر روایات معصومین(ع)درباره نکاح ومهر،قائل به معاوضیت نکاح شده اندچراکه درروایات آمده که قبل از دخول،مهریه ملک متزلزل زوجه است ولی بعد از دخول،ملک مستقر می شودواین یعنی معاوضه.

درمعاملات،عوضین باید وجودداشته باشند ونبودآن،از انعقاد عقد جلوگیری می کند لیکن در نکاح،مسئله ای داریم به نام تفویض البضع یعنی اخلاء عقد از مهر که مرحوم شیخ اعظم درمقابل نظر مشهور،این تفویض را قبول دارند چراکه قائل اند:"العقد لایقتضی ثبوت المهر بالدخول نعم انتفاءالمهرمع الدخول مخالف للمشروع فبطلانه من جهه عدم مشروعیته"(شیخ انصاری،کتاب النکاح،ص269).طبق صریح کلام مرحوم شیخ،عقد،اقتضاء ثبوت مهر ندارد بلکه بخاطر حکم شارع(حکم مولوی) در این باب ونیزبخاطر حساس بودن مسئله نکاح،تنظیم رابطه طرفین وعدالت بین ایشان،حکم به ثبوت مهرالمثل عند الدخول کرده است نه اینکه اقتضاء ذات نکاح چنین باشد. موید ما براین مطلب،آیه"وآتوا النساء صدقاتهن نحله"[1]است چراکه خداوند متعال در این آیه،از مهریه تعبیر به هدیه الهی کرده نه حق زن.

[1] نساء/4